İstihbarat toplamada ve radar teknolojisindeki başarı, muharebenin kaderini belirledi.
min edememişler, filoyu daha kuzeyde varsayarak Midway Muharebesi’ne katılamayacağını düşünmüşlerdi.
Amerikan uçak gemilerinin konumlarını tespit etmesi gereken Japon denizaltıları da pozisyon almaları gereken noktalara 24 saat geç ulaştılar. Bu gecikmenin sonucunda Hawaii’den yola çıkan 3 Amerikan uçak gemisi görülemedi. Japonlar, Midway’e yaklaşan Amerikan uçak gemilerinin toplam sayısından habersizdiler. Dahası Pearl Harbor’a yapılacak uzun menzilli deniz uçağı keşif harekâtının iptal edildiği, Midway’deki harekâtı yönetecek Amiral Nagumo’ya bildirilmemişti. Japon donanması Midway’e tam olarak kör ve sağır olarak yaklaşmaktaydı. Japon yenilgisinde önemli rol oynayacak ikinci faktör ise radar teknolojisinde Abd’nin Japonya’ya karşı sağladığı üstünlüktü. Bu üstünlüğün boyutuna Midway’den aylar sonra gerçekleşen bir örnekle değinelim. 14 Kasım 1942 gecesi
ABD savaş gemisi USS Washington, Japon savaş gemisi Kirishima’yı 5 ila 7 kilometre mesafeden, 8 dakikada yaptığı ve yüksek isabet sağladığı 75 atışla batırdı. Bu vaka 1942 yılında Amerikan radar teknolojisinin üstünlüğünün matematiksel kanıtıydı.
İstihbarat eksikliği, dikkatsiz planlama, yetersiz kurmay çalışması ve alt kademelerde olağanüstü seviyeye ulaşan hatalar zinciri Japon donanmasını içerisinden çıkılmaz bir krize sokmuş ancak bu durum henüz kendi yöneticileri tarafından fark edilmemişti. Japon donanmasındaki denizcilerin 1941 yılının aralık ayından bu yana aralıksız olarak seferde ya da savaş halinde olmaları ve gemilerin artan bakım ihtiyacı da 1942 Haziranı’ndaki yenilgiye katkıda bulunan diğer faktörlerdi. Japon donanması aslında Midway açıklarına ulaşmadan yenilmişti. 4 Haziran’da Midway’i ele geçirmek için harekâtı başlatan Japon donanması, 233 savaş uçağı taşıyan 3 Amerikan uçak gemisinin menzili içerisinde olduklarından habersizdi. Savaş alanında yaşanacaklar yalnızca başarısızlığı hazırlayan sebeplerin sonuca dönüşmesinden ibaret olacaktı.
Midway’de devam eden hatalar zinciri
Japon ordusunun planı 4 Haziran 1942 sabah saatlerinde Midway Adası’ndaki havaalanının vurulmasıyla yürürlüğe konacaktı. 6 Haziran’da adadaki müstahkem mevkiler savaş gemilerinin topçu ateşiyle imha edilecek ve ardından piyadeler karaya çıkacaktı. Japon harekâtı 200’den fazla deniz aracı ve 600 kadar uçakla
yürütülecekti. Amerikan donanmasına komuta eden Amiral Nimitz’in emrinde ise 76 gemi ve denizaltı vardı. Japon saldırısı planlandığı gibi 4 Haziran’da başladı. 108 uçaktan oluşan ilk dalga Midway’daki pistleri bombaladı. Saldırıdan dönmekte olan filo, saat 07.00’de Amiral Nagumo’ya adaya ikinci saldırının yapılması gerektiği yönünde rapor verdi. Kimi askeri uzmanlara göre ikinci bir saldırıya gerek kalmamıştı ancak filo komutanının bunu hakkıyla değerlendirecek tecrübesi yoktu. Japon mağlubiyetinin kesinleşmesi de işte tam bu noktada başladı. Yakın mesafede Amerikan donanması bulunduğuna dair hiçbir emare görmeyen Amiral Nagumo, uçak gemilerinden kalkışa hazırlanan ikinci dalga uçaklara deniz hedeflerine karşı kullanılan torpidolar yerine kara hedeflerine karşı kullanılacak bombalar takılması emrini verdi. Bu emir verildiğinde saatler 07.15’i gösteriyordu ve Amerikan uçak gemileri yalnızca 320 kilometre mesafedeydi. Japon amiral saat 07.28’de kendi hava keşif uçaklarından gelen raporların da kurbanı oldu. Japon hava keşifçileri bir grup Amerikan savaş gemisi gördüklerini bildiriyor ancak bunların içerisinde uçak gemisi bulunduğuna dair bilgi geçmiyorlardı. Nagumo bunun üzerine bir kez daha bombaların sökülüp torpidoların takılması emrini verdi.
Japon uçak gemilerinde emir-karşı emir kaosunun yarattığı kriz içerisinden çıkılmaz bir hal almıştı. Gemilerin hangarları ve güvertelerinde artık anarşi hâkimdi. Depolardan çıkartılmış torpidolar ve kara hedeflerine karşı kullanılacak bombalar hep beraber hangarlarda duruyordu. Japon hava keşif unsurları üzerlerine gelen Amerikan filosu içerisinde uçak gemilerinin bulunduğunu ancak saat 08.20’de teyit edebildiler. Japon komuta heyeti tereddüt içerisindeydi. Uçak gemilerinin rolünü iyi kavrayamamış olan bu kadro, adadaki hedeflerin mi yoksa yaklaşan Amerikan filosunun mu öncelikli hedef alınması gerektiğine karar veremiyordu. Midway’i bombardımandan dönen uçakların da gemilere iniş mecburiyeti ortaya çıkınca kargaşa büyüdü. Amerikan donanmasını vuracak uçakların kalkışı bu şartlar altında 1 saat daha gecikti. Japon uçakları Amerikan donanmasına yetiştiğinde ise aradaki bir başka fark kendisini gösterdi. Amerikan savaş gemilerinde neredeyse her boşluğa yerleştirilmiş olan uçaksavar silahları yalnızca alçak irtifa saldırılarına karşı koruma sağlamakla kalmadı. Japon hava gücünün deneyimli personelini eritti. Nitekim savaş sonrası yapılan değerlendirmelerde Amerikan donanmasının uçaksavar silah gücü karşısında, bir Japon uçağının görevini tamamlasa bile kaçma şansının olmadığı ortaya kondu.
Japon hava keşifçileri, üzerlerine gelen Amerikan filosundaki uçak gemilerini fark ettiğinde artık çok geçti.
Sonucu belirleyen “sihirli” aksaklık
Saat 09.20’de yani ilk Japon hava saldırı dalgasının Midway’i vurmasından yaklaşık 3 saat sonra, ABD torpido bombardıman uçakları 3 dalga halinde Japon uçak gemilerine saldırı başlattılar. Ama bu hücum ciddi bir hata ile başladı. ABD uçak filosu liderlerinin tecrübesizliği nedeniyle pike bombardıman uçakları ile torpido uçakları buluşup eş güdümlü saldırı düzenleyemediler. 41 torpido uçağının başlattığı saldırı saat 10.24’te 35 uçak kaybıyla noktalandı. Japon uçak gemilerinden hiçbiri vurulamamıştı. Japon donanması yaklaşık 2 dakika süreyle muharebeyi kazandığı hissine kapıldı. Uzak mesafe deniz keşif uçuşlarını ihmal eden Japon donanması, yüksek irtifada keşif yapmayı da unuttuğu için tam bu geçici zafer anında, 6 bin metre yükseklikten üzerlerine çökmeye hazırlanan pike bombardıman uçaklarının da farkına varamadı. Saat 10.26’da Amerikan uçakları dalışa geçtiklerinde Japon gemilerinin uçaksavar mürettebatı hazırlıksız yakalandı. Amerikan savaş gemilerinin her boşluğu uçaksavar silahlarıyla donatması nasıl bir avantaj olduysa, Japon uçak gemilerinin güvertelerinde zırh bulunmaması da muazzam bir dezavantajdı. 37 pike bombardıman uçağının bıraktığı bombalar Japon uçak gemilerinin pistlerini delip geçerek hangarlardaki torpido-bomba yerleştirme kaosu sırasında ortada kalan mühimmata isabet etti. Soryu uçak gemisi 20 dakika içerisinde terk edildi. 16.10’da okyanusun dibini boyladı. Kaga uçak gemisi 19.25’te battı. Mürettebatının vurulmasıyla beraber terk etmek zorunda kaldığı Akagi, 5 Haziran sabah saat 05.00’te denizlere veda etti. 24 Amerikan pike bombardıman uçağının 4 Haziran’daki muharebede son yakaladığı hedef Hiryu uçak gemisi oldu. Saat 17.00’de vurulan gemi ertesi sabah 09.00’da battı. Hiryu’dan kalkan Japon uçakları saat 12.05’te Mercan Deniz Savaşı’nın yaralı gemisi Amerikan Yorktown uçak gemisini vurmuşlar, saat 14.30’daki ikinci dalga saldırıyla da işini bitirmişlerdi. 3 günde onarılarak savaşa dönen gemi bu defa Midway’de 4 Haziran saat 15.00’te mürettebatı tarafından terk edildi. 4 uçak gemisi, 1 ağır kruvazör ve 330 uçak kaybeden Japonya’nın Pasifik Okyanusu’nda savunma çemberi kurarak ana karasını koruyacak ve Avustralya’ya ilerleyecek gücü kısıtlanmıştı. Midway mağlubiyeti sonra
Amerikan Pike bombardıman uçakları dalışa geçtiğinde, Japon gemilerindeki uçaksavar mürettebatı hazırlıksız yakalandı.
sında Japon ordusu, Batı Pasifik’teki ileri hareketini Papua Yeni Gine ve Solomonlar’da adadan adaya sıçrama yaparak ve ele geçirdikleri adalarda uçak pistleri inşa ederek sürdürmeye çalıştı. Ancak bu, artan ABD hava üstünlüğü karşısında tabii ki yetersiz kalacaktı.
Midway Muharebesi’nin savaşın devamına etkisi
Japonya’daki siyasi ve askeri karar vericilerin en ciddi hatalarından biri, 1940 ABD başkanlık seçiminde Amerikan kamuoyunun Avrupa’daki savaşa karşı koyduğu aleyhteki tavırdı. Franklin Roosevelt, Avrupa’daki savaşa ülkesini dahil etmeyeceği vaadiyle dördüncü defa başkan seçilmişti. Tokyo yönetimi hem ABD halkının hem de ordusunun muharebe cesaretini hafife aldı. Pearl Harbor baskını sonrasında ABD ile müzakere edilmiş bir barış sağlayarak Pasifik’teki emellerine ulaşacaklarını umuyorlardı. Oysa
ABD kamuoyunun ve siyasi liderliğinin iradesi tam aksi yönde gelişti. ABD ordusu 20 yıldır amfibi deniz piyadelerini Pasifik Okyanusu adalarında verilecek bir savaş için hazırlıyordu. Nitekim bunun meyvelerini Guadalcanal ve Tulagi Adaları’nda aldılar. Japon ordusu ise amfibi deniz piyade kavramından habersizdi dolaysıyla bunlara karşı taktik geliştirmemişlerdi. Amerikan ordusu yalnız donanması ve hava kuvvetleriyle değil, adadan adaya atlayarak yürüttükleri amfibik harekât kapasiteleriyle de Japon savunma çemberini by-pass etti. Bunlar Japon ordusu için beklenmedik hamlelerdi.
Japonya silahlı kuvvetleri ve savunma endüstrisi bu tür bir savaşı yürütecek fiziki kapasiteden de hayal gücünden de mahrumdu. Abd’nin Pasifik Savaşı vizyonuna örnek olarak, 2. Dünya Savaşı’nda Kuzey Afrika ve Avrupa cephelerine damgasını vuran General Patton tarafından kaleme alınmış olan “Gelibolu Savunması-bir Karargâh Çalışması” adlı eser gösterilebilir. Bu çalışmayı 1936’da yarbay rütbesindeki Patton, Hawaii’de görevliyken amirlerinin talimatıyla kaleme aldı. Pasifik’te yapılacak bir savaşın adadan adaya çıkarma harekâtlarıyla yürütüleceğini öngören ABD kurmay zekâsı konu üzerinde çalışmalara yıllar önce başlamıştı.
Askeri tarihçiler, iki taraf arasındaki farkları değerlendirirken Japon Amirali Yamamoto’nun muharebeyi denizden, Amerikalı Amiral Nimitz’in ise karadan yönetmesinin sonuç üzerinde fark yaratmış olabileceğine işaret ederler. Bir bakış açısına göre karadaki karargâhında teknik ve kadro imkânları bakımından daha fazla seçeneğe sahip olan Nimitz, hasmı Yamamoto’ya oranla bakış açısı genişliği ve kararlarındaki esneklikle daha avantajlıydı.
Japonya’nın Midway’de maruz kaldığı uçak kaybı, deniz ve kara operasyonları için hava koruması sağlama imkânlarını da azalttı. Yamato ve Musashi gibi denizlerde rakipsiz addedilen savaş makinelerini içeren ana muharebe gemi filosu anlamını yitirdi. Bu gemiler 1945’e kadar gizlenerek konvoy refakat görevleri ile yetindiler. Nitekim her iki dev savaş gemisinin sonu Amerikan hava saldırılarıyla geldi. Mercan ve Midway muharebelerinden alınan dersler Abd’nin savunma endüstrisine de yol gösterdi. ABD tersaneleri ayda 1 adet üretilebilen “Essex” sınıfı savaş gemilerinin inşasına odaklandı. 100 uçak taşıyan bu gemiler saatte 32 deniz mili hıza ulaşıyordu. Bu gemiler Pasifik’te Japon hava üstünlüğüne nokta koydu. Bu aşamadan sonra ABD vurucu gücü Pasifik’te adadan adaya atlama taktiği ile ilerleyerek hem Japonya anakarasına yaklaştı hem de hava ve deniz üstünlüğünü kaybetmiş olan Japon ordusunu adalarda izole etti. Hava ve deniz gücü olmadan bu adaların Japonya için stratejik bir önemi ve yararı da kalmadı.
Midway’den günümüze dersler
Midway Muharebesi’nin gerek hazırlık gerek icra aşamaları, 80 yıl geçmesine rağmen 21’inci yüzyılın savaşlarına da ışık tutuyor. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi öncesinde Abd’nin Ukrayna ordusuna verdiği eğitim, Rusya’nın hazırlıklarına dair istihbarat çalışmaları ve savaşın başlamasıyla Kiev yönetimine sağladığı gerçek zamanlı istihbarat, Midway Muharebesi’ne giden yol incelendiğinde daha anlaşılır hale geliyor. Çin Halk Cumhuriyeti’nin ise günümüzde Güney Çin Denizi’nde kendisine karşı uygulanabilecek bir deniz ablukasına karşı Paracel Adalar zincirini bir tür “Çin Seddi”ne dönüştürme çabası da yine Midway’den alınan dersleri içeriyor