Terugblik op ’n eeu
Landbouweekblad is vanjaar honderd jaar oud. In ’n nuwe koffietafelboek verskyn die eeu se beste voorblaaie, foto’s en ou advertensies, asook boererate en Oom Kaspaas-strokiesprente. Keur-bydraes uit die Opsitkers en van outydse modes is ingesluit. Heléne Booyens was die samesteller. Hoe is die foto’s en voorblaaie gekies?
Eers het ons deur die argief gewerk en elke voorblad, foto, advertensie en illustrasie gemerk wat ’n mens twee keer sou laat kyk: ’n Erdwurmboer van Pretoria, spogvarke van Calvinia, oorstromings langs die Oranjerivier, sprinkaanswerms oor Molteno, resepte vir mieliebrood en souttert, ’n Jan van Riebeeckgeïnspireerde Swakaraensemble.
Toe het ons begin uitdun. Materiaal met volledige byskrifte het voorrang gekry, want name en plekke is belangrik: By Leslie kweek die Snipeliskys aartappelmoere. Willemina McQuire verkoop kruie op die Kaapse Parade. Burgess en Kie. adverteer stewige donkiewaens en skotskarre. Klein Hansie Steyl ry op sy pa se Boerbok in Suidwes.
Daardie byskrifte van destyds is fleuriger as dié van vandag, maar ons het dit só behou. Op Rustenburg ken almal die Dalmatiese hond met sy “swart kolle soos rosyntjies in ’n roompoeding”. Op Volksrust boer Jeanetta Uys met South Devons, die “stiefkind van ons beeste”. ’n “Suikertapyt rol oop” by Malelane danksy die Krokodilrivierskema. Maer lammers in die Bosveld “lyk soos trapsuutjies”.
Toe het die groot skommel en kies begin, want elke streek, bedryf en landboutradisie moes ’n plekkie in die boek kry: Dadels van Kakamas, ploegperde op Elsenburg, koring van Loskop, pomelo’s uit Swaziland, heuningblom in die Langkloof, mebos van Wellington, papajas in die Soutpansberge, mielies van Hopetown, en nóg en nóg.
Die uiteindelike seleksie foto’s en voorblaaie is toe na die retoesjeerspan, wat de
kades se vlekke skoongemaak en kreukels uitgestryk het.
Watter neigings het julle raakgesien?
Benewens kuddeverbetering en die skuif na presisieboerdery is meganisasie die verhaal van die twintigste eeu. In veral die advertensies op die vroeëre geelbladsye kan die vooruitgang gesien word. Merryweather-donkiewaens maak plek vir selfaangedrewe, kragtige voertuie, soos Ford-toermotors, Hudson Hornets en Leyland-vragmotors.
Die muil, sens, sekel en houtskop verdwyn, en kruiptrekkers, planters, stropers, dorsmasjiene, selfbinders en dosyne ander werktuie word ál doeltreffender.
Dit is ook opvallend dat die geelbladsye destyds nie net op boerderybehoeftes toegespits was nie.
Dit was ’n tydskrif vir die hele gesin, en in die geelbladsye verskyn advertensies vir haarkapperskole, tabberds en hoede, seepsoda, gerookte snoek, boeke oor baba- en kindersorg, trourokke, geneesmiddels, prente en rame, ongewone troeteldiere, en meer.
Watter bedryf het die meeste in die tydskrif verskyn?
Tien teen een die Merino. Die heel eerste voorbladfoto was ’n wolskaap, met die prikkel “wit goud”. Dit was kort voor die wolboom in die 1950’s. Voor dit was die voorblad ten volle deur advertensies in beslag geneem. Wat gewasse op die voorblad betref, het veral mielies en koring goed gevaar. Verder is perde, muile en donkies ook baie gewild.
Die onderwerp wat egter sedert 1919 die meeste bespreek is, is water. Daar is in bykans elkeen van die meer as 5 000 uitgawes ’n waterstorie: Oor nuwe damme, besproeiingsplanne, reënbuie, oorstromings, fonteine, weervoorspellings, leibeurte, erosie, droogtes, boorgate, grondwater, windpompe, waterwysers . . . Dit het op die ou end ’n hoofstuk van sy eie geregverdig.
Enige gunstelinge?
Dit is interessant om te sien hoeveel nisbedrywe en modegewasse die tydskrif gehaal het: Van pelsmuise en nertse (minks) tot oesterneute en sampioene.
Verder het Landbouweekblad die afgelope halfeeu ’n sterk bewaringsfokus ontwikkel. Die tydskrif het deurgaans foto- en rubriekreekse oor onder meer inheemse bome, karoobossies, voëllewe, klein soogdiere en grootwild geplaas.
Die lang lyste Afrikaanse name is mooi: Sprokiesboom, koedoeklapper, jakkalsbessie, hardekool, nieshout, bloublommetjie, biltongbos, tontelbos, Karoo-viooltjie, swartganna, ens.
Dan bly Landbouweekblad se tradisie van vakansie-uitgawes ook ’n gunsteling. Elke Desember plaas hy stories en foto’s oor uitspanplekke, visvang, modes om op die strand te dra, boeresport, Oujaarsaanddanse en sportbyeenkomste.
DIE versamelaarskoffietafelboek kos R460. Bestel by johan.terblanche@media24.com web: winkel.landbou.com ;tel. 021 406 4962.