Twee Ryzen-mini-pc's

Compacte pc's met snelle Ryzen-processors

Voor op kantoor voldoet een goedkope, zuinige mini-pc vaak prima. Je kunt kiezen uit een barebone die je zelf nog moet uitbreiden of een kant-en-klare pc met Windows erop. Die laatste zijn vaak verrassend goed uitgerust en nu ook verkrijgbaar met AMD Ryzen.

De twee pc's in deze test zijn in twee opzichten vernieuwend. Ruim twee jaar na de introductie van de Ryzen-processors bieden fabrikanten ze eindelijk ook aan in kleine desktop-pc's.

Dat is mogelijk doordat zowel Asrock bij de DeskMini A300 als ook Lenovo bij de Thinkcentre M715q Tiny voor het eerst geen aparte chipset gebruiken, maar uitsluitend de I/O-functies benutten die in de Ryzenprocessors zijn ingebouwd.

Beide pc's zitten in een stevige metalen behuizing, die je prima op je bureau kwijt kunt. Als je het helemaal netjes wilt aanpakken, kun je met de VESA-montagegaten de apparaten ergens bevestigen zodat ze niet in de weg staan. Dat kan bijvoorbeeld achter de monitor, onder het bureaublad of aan een wand. Dankzij een quadcoreprocessor, moderne geïntegreerde Vegachip en minimaal twee voor 4K geschikte monitoraansluitingen zijn deze Ryzen-mini's ook prima geschikt om als onopvallende mediaspelers gebruikt te worden.

Chipset-loos

Het zeer kleine formaat van de beide pc's hebben de fabrikanten voor elkaar gekregen door dingen weg te laten. PEG-slots voor grafische kaarten ontbreken, net als inbouwmogelijkheden voor een optische drive of 3,5"-harde schijven. Werkgeheugen kun je in beide pc's alleen inbouwen in de vorm van SO-DIMM-modules zoals je normaliter in notebooks aantreft. De stroomvoorziening wordt verzorgd door een externe voedingsadapter.

Omdat er op het moederbord niet veel plaats is, maken Asrock en Lenovo gebruik van de mogelijkheid van het AM4 Ryzendesktopplatform om de chipset achterwege te laten. AMD kondigde die mogelijkheid al aan bij de eerste Ryzen-generatie in 2017. Hoewel er geen fysieke chipset op het moederbord zit, wordt er van een pseudochipset gebruikgemaakt. Die is beschikbaar in drie varianten: de A300, B300 en X300. Tussen de eerste twee varianten zit geen functioneel verschil. Bij systemen met X300 staat AMD overklokken toe en kunnen meerdere de grafische kaarten via een Crossfireverbinding met elkaar gekoppeld worden.

Het weglaten van de chipset is mogelijk doordat het bij alle Ryzen-processors en bij de goedkopere cpu's uit de Athlon 200GEserie om een System-on-Chip (SoC) gaat. Daarin zijn de basisfuncties van een chipset al aanwezig, zoals 2 × SATA 6G en 4 × USB 3.0 (met 5 Gbit/s). In de Ryzen-SoC's ontbreekt het snellere USB 3.1 Gen 2 met 10 Gbit/s. Meer over die Ryzen-processors en hoe ze presteren lees je op pagina 40.

Voor externe componenten bieden de Ryzen-combiprocessors in totaal 16 PCIExpress-3.0-lanes. Normaliter zijn er daarvan acht verbonden met het PEG-slot voor grafische kaarten, zodat er vier overblijven voor zowel een chipset als NVMe-ssd's. Bij Asrock zijn de niet voor het PEG-slot en de chipset gebruikte lanes verbonden met een tweede M.2-slot voor NVMe-ssd's. Gebruik je een goedkopere processor zoals de Athlon 200GE-serie die slechts twaalf PCIelanes biedt, dan is een van de M.2-ssd's verbonden met maar twee PCIe-3.0-lanes. Het niet ontzettend ruime aantal usb-poorten breiden beide pc-fabrikanten uit door in hun mini-pc een extra hub-chip vast te solderen. Die levert extra USB-2.0-poorten.

Uitrusting

Lenovo levert de ThinkCentre M715q Tiny als compleet systeem met de quadcore

Ryzen 3 2200GE. Deze 35W-cpu levert AMD uitsluitend aan pc-fabrikanten, hoewel hij af en toe ook bij webwinkels opduikt. Voor iets meer dan 600 euro krijg je een configuratie met 8 GB werkgeheugen, een 256GB-ssd en wifi. Dat is dan met Windows 10 Pro en de voor zakelijke pc's gangbare drie jaar onsite-garantie. De goedkoopste uitvoering kost 460 euro, maar dan krijg je Windows Home, half zo veel werkgeheugen en opslagruimte, en geen wifi. Via de website van Lenovo (zie de link aan het eind van dit artikel) kun je ook een configuratie samenstellen met een snellere 2400GEprocessor, meer werkgeheugen en opslag en andere extra's.

De Asrock DeskMini A300 kost minder dan een derde van de Lenovo, maar dan krijg je ook alleen de behuizing met ingebouwd moederbord, een voeding en een processorkoeler. Voor de processor, het werkgeheugen, een ssd en het besturingssysteem moet je zelf zorgen. We hebben de barebone voorzien van de krachtigste AM4-combiprocessor Ryzen 5 2400G, 32 GB DDR4-2666 en een SATA-ssd met 500 GB opslagruimte. Daarmee kwamen we uit op een totaalbedrag van circa 500 euro. Met een voordelige Athlon-processor en 8 GB werkgeheugen kun je de kosten beperken tot minder dan 300 euro.

Beide pc's zijn geschikt voor thuis, maar ook voor openbare ruimten zoals de receptie van een praktijk. Dankzij de bevestigingsopening voor een Kensington-lock kun je de apparaten bevestigen om diefstal te voorkomen. Behalve een bekabelde netwerkaansluiting bieden ze ook (optioneel) een wifimodule voor de netwerkverbinding. Bij de DeskMini moet je hiervoor model A300W (met de 'W' van wifi) kiezen.

We hebben deze twee mini-pc's ook getest met de Linux-distributie Ubuntu 18.10. Met uitzondering van de driver voor de Realtek wifi-adapter van de Lenovo-pc, werden alle benodigde drivers automatisch geïnstalleerd. Met de opensource-driver amdgpu werkte ook de 3D-versnelling van de geïntegreerde Vega-8-gpu van de Ryzenprocessors. Het idle energieverbruik onder Ubuntu was ook na optimaliseren met powertop wel circa 2 tot 3 watt hoger dan het verbruik onder Windows.

Koelproblemen

Asrock gebruikt bij de DeskMini A300 voor AM4-processors dezelfde behuizing als bij zijn Intel-modellen. AMD levert bij de boxed-versie van de 65watt-uitvoeringen van de Ryzen 3 2200G en Ryzen 5 2400G een koeler mee. Maar die past niet in de

behuizing, want de behuizing is ongeveer een halve centimeter te smal.

Daarom levert Asrock een andere AM4processorkoeler mee. Met een hoogte van slechts 39 millimeter past die zonder enig probleem. Bij het testmodel had die 7cmfan idle al een toerental van 2000 rpm, waarmee hij voor een onaangenaam luid gezoem zorgde (1,2 sone). Bij volledige belasting zwol dat geluid zelfs aan tot meer dan 2 sone. Voor een compacte pc, die vaak op minder dan een halve meter afstand van een gebruiker op het bureau staat, is dat veel te lawaaiig.

In een poging om toch de boxed koeler van AMD in te bouwen, hebben we geprobeerd die aan te passen. Maar ook nadat we de buitenste vastgelijmde plastic huls van de fan hadden verwijderd, paste de koeler nog steeds niet in de behuizing.

Als alternatief hebben we toen de lowprofile-koeler Noctua NH-L9a-AM4 met een fan van 9,2 cm geprobeerd (zie de link onderaan). Die is slechts 37 millimeter hoog en past dus probleemloos in de DeskMini A300, maar kost wel circa 40 euro.

Met de grotere koeler is de mini-pc beduidend stiller. Met alleen het Windowsbureaublad open was een zacht ruisen waarneembaar (0,3 sone). Bij langdurige belasting steeg het geluidsniveau naar 1,3 sone, maar het geluid was niet storend. Om de Noctua-koeler te kunnen monteren, moet je het moederbord loshalen en het montageplaatje van de koeler aan de achterkant losschroeven. Noctua levert de NH-L9a-AM4 met een eigen montageset.

Conclusie

Als werkpaard voor kantoorwerkzaamheden zijn zowel de Asrock DeskMini A300 als de Lenovo ThinkCentre M715q Tiny geschikte systemen. Met de barebone DeskMini A300 als basis kun je bovendien een thuisserver maken met twee 2,5-inch harde schijven of een multimedia-afspeelapparaat met HDMI 2.0 voor tv's met hoge resolutie. De Vega-chip in de Ryzen-processors zorgt ervoor dat de processor niet wordt belast bij het afspelen van 4K-materiaal met populaire, moderne videocodecs. De Lenovo-pc is eerder geschikt voor gebruikers die snel een gebruiksklare kantoor-pc willen. Als je een systeem zoekt waarmee je ook kunt gamen, moet je verder kijken. De 3D-performance van deze twee mini-pc's is alleen geschikt voor oudere games met een lage instelling voor de grafische kwaliteit.

De compacte bouwvorm brengt beperkingen met zich mee, die de pc-fabrikanten niet altijd bevredigend weten te omzeilen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de koeling bij de Asrock DeskMini A300. Bij de ThinkCentre M715q Tiny wordt de toch al niet snelle processor bij maximale belasting erg ver terug geklokt, wat niet echt nodig lijkt te zijn. Aan de andere kant zijn ook wij toch weer verrast door de uitgebreide uitrusting die deze compacte pc's weten te bieden voor een relatief bescheiden prijs. Meerdere digitale schermaansluitingen, wifi en USB-C is zelfs bij desktop-pc's in deze prijsklasse niet vanzelfsprekend. (mdt)