Compacte grafische kaarten
Kleine grafische kaarten uit de GeForce GTX 1050- en Radeon RX 460-serie
Supercompacte grafische kaarten zijn makkelijk in een mini-pc te stoppen en bieden meer dan genoeg performance. 4K-films en DirectX 12-games draaien soepel en je kunt vier schermen tegelijk laten aansturen. En dat alles al vanaf 130 euro.
In sommige pc-behuizingen passen alleen zeer smalle of halfhoge grafische kaarten. Dat soort kaarten kwam je de laatste jaren niet zo veel meer tegen. Met een mini-behuizing moest je dan ook door de zure appel heen bijten en een oudere grafische kaart installeren. Die oudere kaarten zijn echter niet geschikt voor moderne schermen en videoformaten en ook niet voor het spelen van games. Maar daar komt nu verandering in: meerdere fabrikanten hebben eindelijk compacte en betaalbare grafische kaarten in hun assortiment die gebaseerd zijn op de huidige AMD Radeon RX 460 of Nvidia GeForce GTX 1050/Ti. Die spelen 4K-video in allerlei formaten af, ondersteunen HDR en sturen hun videosignalen door via HDMI 2.0 en DisplayPort 1.4. Zelfs DirectX 12-games komen binnen handbereik. We hebben
vier modellen getest die tussen de 130 en 170 euro kosten. Het betreft twee kaarten met een chip van AMD en twee met een chip van Nvidia.
De OC Low Profile 4G van Gigabyte is een licht overklokte low-profile-versie van de GeForce GTX 1050 Ti. Hij kost 170 euro, heeft vier monitoraansluitingen en neemt twee slots in beslag. De 4GT LP van MSI kost ook 170 euro, maar heeft slechts drie aansluitingen. Zijn grafische chip draait op de standaard Nvidia-kloksnelheden. De Radeon RX 460 Slim-iCooler van HIS kost slechts 130 euro. Hij ondersteunt alle multimediafuncties die je ook bij de grotere kaarten vindt, maar is wat minder geschikt voor gaming door zijn slechts 2 GB grote grafisch geheugen. Voor een paar euro meer dan de HIS heb je een XFX RX 460 4GB SLIM met 4 GB aan grafisch geheugen.
Gezellig samen
Op de geteste grafische kaarten zitten de modernste grafische chips, namelijk de AMD Polaris (RX 460) en de Nvidia GP107 (1050 Ti). Polaris 11 heeft meer shaderkernen dan de GP107, 896 in plaats van 768, maar in de praktijk is hij toch minder snel. De kernen draaien namelijk op een lagere kloksnelheid en hebben geen turbomodus zoals de GP107. Bovendien is de architectuur van de chip van Nvidia efficiënter. GeForce-kaarten kunnen hun transferrate dankzij een nieuwe verliesvrije manier van kleuren comprimeren ook beter benutten dan de Radeons. Volgens Nvidia leveren de chips 20 procent meer data per seconde. Een bonuspunt: alle geteste kaarten zijn erg zuinig. Het maximale energieverbruik ligt op 75 watt, idle kan dat terugzakken tot 4 watt.
De functies van de Radeon RX 460 en GeForce GTX 1050/Ti zijn vergelijkbaar. Ze decoderen beide 4K-video's in HEVC, VP9 en H.264 en sturen 4K-schermen en -tv's aan op 120 Hz (DisplayPort) of 60 Hz (HDMI 2.0). Oudere monitoren worden aangestuurd via dual-link DVI. Afhankelijk van het aantal aansluitingen kunnen tot vier displays tegelijk aangestuurd worden. Via de grafische driver zijn de schermen samen te voegen tot één enkel scherm (AMD Eyefinity, Nvidia Surround). De drivers bieden ook framecorrectie om een multimonitor set-up aan te passen op kantoorwerk, gaming of video's kijken. Of je configureert de schermen onafhankelijk van elkaar als primair en uitgebreid scherm.
De weergave van 4K-films in HEVCformaat lukt zelfs nog met een oude dualcore-cpu. Dan moet je player wel de videoengine van de gpu kunnen gebruiken. Dat werkt het beste met de Windows 10-app
'Films en tv'. VLC stond voorheen bekend als allesvreter, maar die tool gebruikt de 4K-videoversnelling van moderne cpu's niet [1].
De video-engines van allebei de grafische chips ondersteunen in theorie de HDCP 2.2-kopieerbeveiliging, zodat ook videostreams met DRM kunnen worden afgespeeld. We konden dat echter niet testen omdat we dergelijke content niet hebben. De grafische kaarten zijn ook compatibel met Microsofts DRM PlayReady 3.0. Dat wordt bijvoorbeeld door Netflix gebruikt voor het afspelen van 4K-films op een Windows-pc. Op dit moment geven de kaarten de Netflix-films slechts in Full HD weer aangezien de benodigde drivers voor PlayReady 3.0 er nog niet zijn. Dat komt goed zodra ergens in het eerste halfjaar van dit jaar de certificering door Netflix geregeld wordt en (volgens Nvidia) dankzij een update van Windows 10.
Geïntegreerde hardware-encoders zetten video's in realtime om naar een ander formaat. Het streamen van live-gaming zonder al te veel latentie wordt daarmee mogelijk. De benodigde software zit in de huidige driverpakketten met de namen AMD Relive en Nvidia GeForce Experience. Ze sturen de gamecontent in realtime naar de servers van YouTube, Twitch en andere.
Alle vier de grafische kaarten zijn prima om een oudere pc te upgraden. Ze zijn bedoeld voor PCIe 3.0, maar werken ook goed in een ouder PCIe x16-slot. Door hun lage energieverbruik hoef je de voeding vaak niet eens te vervangen. Een voeding van 300 watt is in principe goed.
Sneller dan je denkt
Games en 3D-visualisatie vormen geen probleem voor deze kaarten. Ze zijn volledig compatibel met de 3D-interfaces DirectX/ Direct3D 12, Vulkan 1.0 en OpenGL 4.5. Elke recente 3D-toepassing of 3D-game start op. De kaarten zijn vooral geschikt voor esportsgames als Overwatch, Dota 2 en Starcraft 2. Blizzards multiplayer-shooter Overwatch draait soepel, waardoor je precies kunt bewegen en nauwkeurig kunt richten. De RTS-hit Dota 2 draait op maximaal detailniveau en scrollen over de totale map
gaat soepel en snel. Dat is erg belangrijk om tijdens hectische matches het overzicht goed te behouden. Voor VR-games zijn de geteste kaarten echter niet snel genoeg.
Veel nieuwe games draaien niet op het maximale detailniveau. Heb je echter genoeg aan Full HD en een gemiddeld tot hoog detailniveau, dan kun je prima met deze kaarten gamen. De openworld-game GTA V draait met net geen 70 fps (RX 460) of 90 fps (GTX 1050 Ti). Zelfs met een kaart met 2 GB grafisch geheugen werkt dat nog goed, maar wel met iets minder texturedetails. Action-adventure Rise of the Tomb Raider draait op 40 tot 50 fps met hoog detailniveau en FXAA-antialiasing. In het algemeen geldt dat shader-based antialiasing-methodes als FXAA of MLAA op de kaarten aardig goed werken. Veeleisende multisampling of supersampling trekt de hardware niet.
De GTX 1050 Ti-kaarten kunnen ook hier en daar een game in WQHD weergeven (2560 × 1440), maar dan ligt het aantal fps meestal onder de 60. Bij wat rustigere strategiespellen als Civilisation or Anno is dat wat minder vervelend, je merkt hoogstens dat het verschuiven van de kaart wat minder soepel gaat. Moderne shooters als The Division of Battlefield 1 voelen pas echt goed aan op 60 fps of meer. Daarvoor moet je de grafische details echter zo ver terugschroeven dat de game een stuk minder leuk wordt.
Direct met elkaar vergeleken leveren de GTX 1050-kaarten een behoorlijk hoger aantal fps dan de RX 460-kaarten. Volgens 3Dmark Firestrike zijn ze zo'n 40 procent sneller. Ook bij bepaalde games zie je een vergelijkbare voorsprong, bijvoorbeeld bij GTA V en Rise of the Tomb Raider. In andere situaties ligt de 1050 Ti ongeveer 30 procent voor, bijvoorbeeld bij Ashes of the Singularity en Dragon Age Inquisition. Laat de resolutie op Full HD staan, zet het detailniveau niet te hoog en laat de antialiasing weg, dan game je met de HIS 2B-versie van de RX 460 net zo goed als met de 4GB-versie van XFX. Zodra het grafisch geheugen helemaal volloopt, zakt de refreshrate echter naar totaal onspeelbare waarden. Dat zie je goed als je het strategiespel Ashes of the Singularity op maximale beeldkwaliteit zet. De kaart met 2 GB grafisch geheugen haalt dan slechts 5,3 fps in plaats van 17. Daar moeten we wel bij vermelden dat de 4GB-kaart die instellingen ook niet aankan.
De grafische chips bevatten hardwareunits die de geometrische details in een aantal spellen opschroeven (tessellation). Als je ze naast elkaar zet, zijn de GeForcekaarten bij de tessellation-benchmark Unigine Heaven ongeveer 60 procent (DirectX 11) of 85 procent (OpenGL 4) sneller. Daar moeten we wel bij opmerken dat slechts weinig games tessellation ook echt gebruiken. Als het al gebeurt, dan met mate. Het theoretische nadeel dat de Radeons hebben, valt in de praktijk nauwelijks op. Bij raytracing via OpenCL (Luxmark) zijn de GeForce-kaarten tussen de 40 en 50 procent sneller, afhankelijk van hoe complex de scene is.
Conclusie
De compacte GTX 1050- en RX 460-kaarten passen in een kleine pc. Als je ze in een oudere pc stopt, krijgt die de mogelijkheid om 4K-video af te spelen en HDR en DirectX 12. Door hun moderne grafische chips zijn de kaarten erg zuinig. Idle blijven de ventilators rustig wat rondjes draaien of staan helemaal stil. Ideaal voor een stille kantoor-pc. Recente spellen lopen op Full HD soepel, maar het detailniveau moet wel iets teruggeschroefd worden. Gamers moeten altijd een 4GB-versie nemen. Die hoeveelheid grafisch geheugen is bij Full HD groot genoeg voor de textures van moderne games. (avs)
Literatuur
[1] Martin Fischer, Christian Hirsch, 4K zonder haperingen, UHD-video's in Windows 10 efficiënt afspelen, c’t 4/2017, p.58