Το μικρό σπίτι δίπλα στο ποτάμι
Η γοητεία των κλειστών σπιτιών έχει να κάνει με κάτι βαθύτερο όπως και η έλξη για κάθε κατάλοιπο του παρελθόντος. Η αγάπη των ερειπίων ήταν μια ρομαντική ιδέα του 18ου αιώνα και εν πολλοίς συνδέθηκε με τον Μεγάλο Γύρο προς την Ιταλία, την Ελλάδα και την Ανατολή αλλά και με την αντίδραση στην εκβιομηχάνιση και τον υλισμό. Υπήρχε μια βαθιά ψυχική, υπαρξιακή καταγωγή. Οπως και να 'χει, σκέψεις σαν αυτές ηχούν ίσως παράδοξα και εκτός τόπου όταν στέκεσαι μπροστά σε ένα απλό σπίτι στο Μοσχάτο. Είναι ένα σπίτι που μοιάζει εγκαταλελειμμένο, χτισμένο με πέτρες και πλίνθους μέσα σε ένα μεγάλο γωνιακό οικόπεδο δίπλα στον Κηφισό. Πώς να ήταν άραγε οι πρώτες μέρες της ζωής του πριν από έναν αιώνα όταν ίσως θα χτίστηκε;
Αυτό το σπίτι εξέπεμπε μια δύναμη μέσα στην εγκατάλειψή του. Ηταν όλο βουτηγμένο σε μια χρυσή ώχρα, λαμπύριζε μέσα στην ανοιξιάτικη λιακάδα, σαν ώριμος καρπός, σαν μήλο των Εσπερίδων. Η εξώθυρα, ξύλινη, βαμμένη κόκκινη, ξεθωριασμένη πια και ξεφλουδισμένη, αποκαλύπτει τις αρ ντεκό σιδεριές και τον φεγγίτη. Μασίφ πέτρινα σκαλοπάτια οδηγούν σε αυτή τη σφαλισμένη και ξεχαρβαλωμένη πόρτα. Οι τοίχοι έχουν γδυθεί, το επίχρισμα έχει πέσει, οι λίθοι στη βάση του σπιτιού και οι πλίνθοι στην ανωδομή μοιάζουν με οστά, παραπέμπουν σε τύμβο πεσόντων, ή έστω φέρνουν στον νου εκείνες τις πόλεις μιας καβαφικής ονειροφαντασίας. Ενα σπίτι στο Μοσχάτο, στην άκρη ενός πρώην ποταμού.
Το συνάντησα περπατώντας εκεί γύρω στα στενά. Είναι τόσο ήσυχη και γαλήνια η γειτονιά. Δρόμοι που ακούν στα ονόματα Φλέμινγκ, Κανάρη, Αραχώβης, Βασιλέως Αλεξάνδρου, Αχιλλέως, Λάμπρου Κατσώνη, δρόμοι του κάποτε εξοχικού Μοσχάτου δίπλα στον Κηφισό και στις επαύλεις του Νέου Φαλήρου. Περπατούσα ανάκατα στα στενά αυτά και δεν άκουσα παρά ελάχιστους θορύβους. Πολυκατοικίες και σπίτια και σπιτάκια, νοικοκυρεμένα ή ερειπωμένα, συμβίωναν αρμονικά. Η γειτονιά αλλάζει. Στη γωνία Λάμπρου Κατσώνη και Αχιλλέως, έχει μείνει ένα θαυμάσιο θαλερό πεύκο, από εκείνα τα φουντωτά και ρωμαλέα. Ξεπροβάλλει πίσω από την αγγλόφωνη επιγραφή για την ανέγερση νέας πολυκατοικίας που φέρνει νέα κοινωνικά πρότυπα στη γειτονιά. Τέτοια θηριώδη πεύκα έχουν διασωθεί σε λίγα σημεία... πιο κάτω Κανάρη 1 και Κηφισού, ένα πεύκο-μνημείο δίπλα σε μια χαμηλή μονοκατοικία όπως και στην οδό Αρκαδίου, ένα ακόμη τέτοιο πεύκο συμβίωσε ειρηνικά με μια νέα πολυκατοικία.
Ενα γύρο να κάνεις στα δρομάκια αισθάνεσαι εκείνη την αύρα της παλιάς γειτονιάς. Τέτοια εποχή, άνοιξη, οι κήποι είναι ολάνθιστοι. Εβλεπα τόσες ανθισμένες μπουκαμβίλιες και πικροδάφνες, αγγελικούλες και γιασεμιά, γλάστρες με πορτοκαλί φωτίτσες, αγκαλιές τα μοβ τσαμπιά από ανθισμένους κλώνους, ένας παράδεισος ευωχίας.
Σκέφτηκα, έτσι θα ήταν και στα Πατήσια πριν από το '60, όπως λένε όσοι μεγάλωσαν εκεί. Ετσι ήταν σε πολλές γειτονιές με αυλές και μικρούς κήπους, και μικρές ή μεγαλύτερες μονοκατοικίες, απλές και λαϊκές ή μεσοαστικές και αρχοντικές. Η συνύπαρξη ήταν ο κανόνας.
Ολη η Αθήνα έχει αλλάξει, αλλά λίγα τοπία έχουν αλλάξει τόσο πολύ όσο η ακτογραμμή από την Καστέλλα ώς τη Μαρίνα Φλοίσβου. Κοσμογονία... Με αρνητικές συνέπειες. Αλλά έστω... αν περπατήσεις μέσα στα στενά, που κάποτε ήταν κοντά στη θάλασσα (και τώρα τα χωρίζουν αυτοκινητόδρομοι) εκεί, μπορεί ακόμη να νιώσεις κάτι από μια οικιστική αξιοπρέπεια, από μια αίσθηση κοινότητας, ιδιωτικότητας και αμεσότητας. Ολη η Αθήνα έπρεπε να είναι βουτηγμένη στο πράσινο και στα λουλούδια. Εκεί, στα μικρά δρομάκια του Μοσχάτου είδα τι σημαίνει ένας παραδεισένιος βοτανικός κήπος της Μεσογείου. Είναι εφικτός ακόμη και στην κλίμακα της μικρής αυλής.