Η έξαλλη τρυφερότητα ενός γυναικείου μονολόγου
Οταν, το 1969, ο Φίλιπ Ροθ κυκλοφορούσε το «Σύνδρομο του Πόρτνοϊ», έγινε χαμός. Το βιβλίο πούλησε τρία εκατομμύρια αντίτυπα και εξασφάλισε το σκάνδαλο για τον 36χρονο τότε συγγραφέα: ο παραληρηματικός μονόλογος ενός μανιώδους αυνανιστή έκανε έναν σταντ απ κωμικό να πει: «Εκτιμώ τον Ροθ, αλλά μη μου ζητήσετε να του σφίξω το χέρι!». Το ιδιότυπο αυτό μυθιστόρημα είχε εκπλήξει και για τη φόρμα του: ήταν εξ ολοκλήρου δομημένο πάνω στον μονόλογο ενός άνδρα που βρίσκεται στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή του.
Τώρα ήρθε η γυναικεία εκδοχή του ή, αλλιώς, η transgender εκδοχή: το μυθιστόρημα «Στον γιατρό ή Το εβραϊκό πουλί» της Καταρίνα Φόλκμερ, ωραία μεταφρασμένο στη γλώσσα μας από τον συγγραφέα Δημήτρη Καρακίτσο. Κυκλοφορεί σε ένα κομψό τομίδιο από τις εκδόσεις Ποταμός.
Τι είναι το «Στον γιατρό»; Ο μονόλογος μιας γυναίκας, ο οποίος αναπτύσσεται καθώς εκείνη είναι «ξαπλωμένη, με τα πόδια στους αναβολείς», παρατηρώντας «την αρχόμενη φαλάκρα του γιατρού που την εξετάζει». «Εξαιρετική ιδέα», σχολιάζει ο κύριος Γκρι. Και εξαιρετικό αποτέλεσμα θα πρόσθετα. Και όχι, το έξοχο, (αυτο)σαρκαστικό, μα και πονεμένο αυτό κείμενο δεν σχετίζεται ούτε εξαρτάται διόλου από τον «Πόρτνοϊ». Οσο κι αν εμείς μπορεί να κάνουμε τους συνειρμούς μας, το «Στον γιατρό» έχει τη δική του αυτοτέλεια και νομοτέλεια, κειμενικά, λογοτεχνικά, υφολογικά. Η Φόλκμερ είναι γεννημένη στη Γερμανία το 1987, αλλά ζει και εργάζεται εδώ και χρόνια στην Αγγλία (το βιβλίο γράφηκε στα αγγλικά). Οι κριτικοί την έχουν συγκρίνει με τον Μπέρνχαρντ, τον βιτριολικό, μισανθρωπικό Αυστριακό. «Δεν είμαι σίγουρος», λέει ο κύριος Γκρι. «Η γραφή της είναι πολύ πιο τρυφερή μέσα στις εξαλλοσύνες της».
Κάθε τόσο ο γιατρός σχολιάζει, ρωτάει, παρεμβαίνει. Αλλά ο αναγνώστης ουδέποτε τον ακούει. Συμπεραίνει τα λόγια του διαθλαστικά, μέσα από τις απαντήσεις της γυναίκας. «Μιας και με ρωτάτε, γιατρέ μου. Ο Κ μου είχε πει και κάτι ακόμη για την παιδική του ηλικία. Μου είπε ότι δεν ήταν λίγες οι φορές που είχε σκεφτεί να κρεμαστεί στον κήπο του πατρικού του». Η ξαπλωμένη ασθενής ανατέμνει στο ιατρείο ενοχές, συλλογικές και ατομικές («τα Γερμανόπουλα θα πρέπει να είχαν ψυλλιαστεί πως κάτι πήγαινε στραβά μ' εμένα, ήδη από τότε, ή μπορεί απλώς να σκέφτονταν ότι μου κρυφοάρεσαν οι παιδόφιλοι»), παρελθόντα φασματικά («ξέρω ότι μάλλον δεν είναι η πλέον κατάλληλη στιγμή για να το πω, κύριέ μου, αλλά τώρα δα θυμήθηκα πως είχα δει όνειρο ότι ήμουν ο Χίτλερ»), ερωτικές επιθυμίες και σύνδρομα («η μητέρα μου ανέκαθεν ήθελε να με δει δασκάλα και όχι κάποια που απολύθηκε από μια τριτοκλασάτη δουλειά και ξόδεψε μια μικρή περιουσία για να βάλει πέος»).
Είναι κουίρ το «Στον γιατρό;» Ναι, αλλά και όχι· είναι κάτι πολύ περισσότερο και βαθύτερο από αυτό κι ας εκκινεί από εκεί. Είναι μια βαθιά ανθρώπινη κατάθεση γεμάτη δισταγμούς, φόβους, παλινωδίες, μα και προσμονή για ένα άλλο αύριο. «Ας αλλάξουμε μορφή μέσα στους αιώνες, αλλά ποτέ να μην εξαφανιστούμε»...