«Πώς βιώνουμε στην Τουρκία το δημοψήφισμα»
Γιγαντοαφίσες στους δρόμους, βαρετές πολιτικές συζητήσεις στην τηλεόραση και άλλες ιστορίες...
Υπάρχει περίπτωση να βγει το «Οχι» στο επικείμενο δημοψήφισμα στην Τουρκία; «Καμία», απαντά σε άρθρο της η έμπειρη δημοσιογράφος και αναλύτρια Αμπερίν Ζαμάν. «Αν υπήρχε πιθανότητα να βγει, ο Ερντογάν δεν θα έκανε το δημοψήφισμα», συνεχίζει. Την ίδια άποψη έχουν και πολλοί άλλοι αναλυτές.
Οι ελπίδες όσων πιστεύουν ακόμη πως το «Οχι» μπορεί να επικρατήσει βασίζονται στη λεγόμενη «κρυφή ψήφο», στην ψήφο δηλαδή αυτών που έχουν σκοπό να ψηφίσουν «Οχι», αλλά δεν το λένε δημόσια από δισταγμό ή φόβο. Στην Τουρκία ο κόσμος αποφεύγει τις δημόσιες πολιτικές συζητήσεις, γενικά. Ακόμη και στα πανεπιστήμια, στον «φυσικό» χώρο άσκησης πολιτικού διαλόγου και κριτικής, τα πράγματα λέγονται με μισόλογα.
Αλλά και σε ιδιωτικές συζητήσεις οφείλει να είναι κανείς προσεκτικός όταν μιλάει για πολιτικά. Οι Τούρκοι το έχουν μάθει αυτό καλά. Το ίδιο όμως κάνουν και όσοι ξένοι ζουν μόνιμα στη χώρα. Συνήθως ο συνομιλητής σου σπάνια αποκαλύπτει τις δικές του πολιτικές απόψεις, πριν διερευνήσει τις δικές σου, τις οποίες προσπαθεί τεχνηέντως να ανακαλύψει. Στην Τουρκία οι μόνοι που πολιτικολογούν, εκτός από τους πολιτικούς, είναι οι φιλοκυβερνητικοί κατά κανόνα αναλυτές στα μακρόσυρτα βαρετά πολιτικά τοκ σόου της τηλεόρασης. Η προσπάθεια των περισσοτέρων στην καθημερινότητα είναι να μη δείξουν ότι επηρεάζονται από την πολιτική επικαιρότητα και τις εξελίξεις, δεν βαρυγκομούν, δεν γκρινιάζουν, δεν αγωνιούν για το αύριο της χώρας. Τη στάση αυτή το κράτος την επικροτεί και την ευνοεί για τους πολίτες του.
Το δημοψήφισμα παρουσιάζεται ως μια φυσική εξέλιξη των πραγμάτων και η κρισιμότητά του υποβαθμίζεται. Οι ψηφοφόροι δεν πρέπει να προβληματιστούν πολύ. Να πάνε να ψηφίσουν την Κυριακή το «Ναι», να κάνουν το καθήκον τους για την πατρίδα και να τελειώνουν. «Δεν είναι αλλαγή πολιτεύματος, αλλά αλλαγή διαχείρισης της εξουσίας», επιμένουν οι γιγαντοαφίσες του πρωθυπουργού Μπιλαλί Γιλντιρίμ, ο οποίος υποστηρίζει μια άποψη που θα καταργήσει το ίδιο το αξίωμα του πρωθυπουργού. Από την άλλη, το σύνθημα που κυριαρχεί δίπλα από τις γιγάντιες φωτογραφίες του προέδρου της χώρας είναι «Ενα έθνος, μια πατρίδα, μια σημαία». Το «ένας αρχηγός» δεν γράφεται, αλλά σημειολογικά εξυπακούεται.
Το προεκλογικό σκηνικό ολοκληρώνεται με τις συνεχείς και ατελείωτες ομιλίες του προέδρου, του πρωθυπουργού και άλλων στελεχών της κυβέρνησης που μεταδίδονται όλη μέρα από τηλεοράσεις και ραδιόφωνα και τον βαθύ διχαστικό τους λόγο, ειδικά στις ομιλίες στην επαρχία. «Εμείς» και «αυτοί», όπου στο «αυτοί» συμπεριλαμβάνονται και εξισώνονται όλοι οι «εχθροί του λαού» από την μείζονα αντιπολίτευση (CHP) μέχρι το φιλοκουρδικό κόμμα (HDP) και από τους υποστηρικτές του Φετουλάχ Γκιουλέν και τους πραξικοπηματίες ώς τους τζιχανιτστές του ISIS , το παράνομο PKK κ.ά.
Η άλλη πλευρά
Οσο για την προεκλογική παρουσία των υποστηρικτών της άλλης πλευράς, αυτή είναι υποτυπώδης. Φαίνεται σαν να γίνεται για να τηρηθούν τα προσχήματα προς το εσωτερικό της χώρας και την διεθνή κοινότητα για την τήρηση των δημοκρατικών διαδικασιών. Κάποιες γιγαντοαφίσες και γραφεία σε πολύ κεντρικά μέρη, και πάντως σχεδόν αποκλειστικά σε περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση, πικετοφορίες στην περιοχή του Ταξίμ, και στις εξόδους κάποιων στάσεων του μετρό και κάποιες αναφορές στις ειδήσεις στην τηλεόραση. Ενα χαρούμενο τραγούδι στα κουρδικά και τουρκικά που ακούστηκε για λίγες μέρες και φάνηκε να αρέσει, όπου το σύνθημα ήταν βεβαίως «Να πεις Οχι», απαγορεύθηκε με συνοπτικές διαδικασίες ως αντεθνικό.
Ο γραπτός Τύπος και τα κανάλια σχεδόν συνολικά υποστηρίζουν το «Ναι», δεκάδες αντιπολιτευόμενοι δημοσιογράφοι είναι στη φυλακή, ενώ η μόνη πραγματικά αντιπολιτευόμενη εφημερίδα, η «Τζουμχου- ριέτ», αντιμετωπίζει διώξεις, φυλακίσεις και δίκες των σημαντικότερων στελεχών της. Στη φυλακή και οι δύο συμπρόεδροι-βουλευτές του φιλοκουρδικού κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών. Απαγορεύθηκε ακόμη και η δημόσια χρήση των φωτογραφιών τους στην προεκλογική εκστρατεία...
Ο κ. Ερντογάν μοιάζει παντοδύναμος και φαίνεται να έχει και το μαχαίρι και το καρπούζι στο χέρι του. Υπάρχει όμως κάτι που τον ανησυχεί. Το «Ναι» θα επικρατήσει κατά πάσα πιθανότητα ακόμη και αν χρειαστεί να «βοηθήσει» ώς ένα σημείο και ο κρατικός μηχανισμός. Ομως αυτό δεν φτάνει στον Τούρκο πρόεδρο για να είναι σίγουρος για το μέλλον. Η εμφανώς μικρή συσπείρωση των οπαδών του εθνικιστικού κόμματος (ΜΗΡ) του κ. Μπαχτσελί, βασικού αρωγού του στην προσπάθεια της αναθεώρησης, η φημολογούμενη διαρροή ψήφων ακόμη και από οπαδούς του κόμματός του, η αμφίβολή ψήφος της πιο συντηρητικής μερίδας των Κούρδων, όσων ζουν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και τα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και η αστάθμητη εν μέρει ψήφος των γυναικών, τον δυσκολεύει από τον στόχο της επίτευξης μιας θριαμβευτικής νίκης. Σημαντική είναι και η εκκωφαντική σιωπή σημαντικών ιστορικών στελεχών του κόμματός του, όπως ο Μπουλέντ Αρίντς, ο Αχμέτ Νταβούτογλου και ο Αμπντουλάχ Γκιουλ...