Ανατριχιαστική ετυμηγορία
ΑΔΩΝΙΣ Βία και Ισλάμ. Συζητήσεις με τη Χουρία Αμπντελουάχεντ μτφρ.: Ανδρέας Παππάς εκδ. Πατάκη, σελ. 256
«Ελπίζω το ISIS να είναι η τελευταία κραυγή του βίαιου, μισαλλόδοξου Ισλάμ. Σαν ένα κερί, που λίγο πριν σβήσει, έχει μιαν αναλαμπή. Σήμερα οι Αραβες αλληλοτρώγονται και αλληλοεξοντώνονται, ταπεινώνονται αμοιβαία… Το ISIS εξολοθρεύει σιίτες, γιαζιδίτες, σουνίτες… Πρόκειται για τέλμα». Τα λόγια αυτά οφείλονται στον τελευταίο σύγχρονο μεγάλο Αραβα ποιητή, μετά τον θάνατο του Παλαιστινίου Μαχμούντ Νταρουίς το 2008, τον Συρολιβανέζο Αδωνι, κατά κόσμον Αλί Αχμάντ Σαΐντ Ασμπάρ, επί χρόνια υποψήφιο για το βραβείο Νομπέλ. Συγγραφέας ταγμένος στη μουσική της αραβικής γλώσσας, επίμονος υπηρέτης της ποίησης παρά την καταδίκη της ως «αυταπάτης» και «παραζάλης» από το Ισλάμ, υπερασπιστής του «εγώ» σ’ ένα πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον που δολοφονεί την υποκειμενικότητα, κοσμοπολίτης, υπέρμαχος της ανθρώπινης ελευθερίας και του αυτοπροσδιορισμού. Το βιβλίο «Βία και Ισλάμ», μια διά μακρών συζήτησή του με τη Μαροκινή ψυχαναλύτρια και μεταφράστριά του στα γαλλικά Χουρία Αμπντελουάχεντ, είναι μια φλογερή επίθεση στο Ισλάμ.
«Ο άνθρωπος γεννιέται στο πλαίσιο της ισλαμικής κουλτούρας σαν μια λέξη ή ένα σημείο στίξης σ’ ένα βιβλίο που είναι η Ούμμα, η κοινότητα των πιστών», μας θυμίζει ο Αδωνις. Το εγώ του ατόμου δεν καθορίζεται από τον εσωτερικό του κόσμο, αλλά από τα ιερά κείμενα και τη συναίνεση της κοινότητας, κι έτσι του αφαιρείται η δυνατότητα να κινηθεί και να αναπτύξει τη δημιουργικότητά του. Εγκλειστος στο εσωτερικό ενός κύκλου που έχει χαραχθεί από τα ιερά κείμενα, ο πιστός υφίσταται τη βία της επιβολής και εκπέμπει, με τη σειρά του, τη βία σε οποιονδήποτε βρίσκεται έξω απ’ αυτόν τον κύκλο.
Ο Αδωνις θεωρεί πως η βία είναι εγγενής στο Ισλάμ και έχει τις ρίζες της στο Κοράνι, το οποίο και αποκωδικοποιεί και αναλύει με σπάνια νηφαλιότητα και τόλμη: «Από τα 3.000 χωρία του Κορανίου, 518 αναφέρονται στην τιμωρία και η Κόλαση αναφέρεται 8 φορές». Η απιστία πρέπει να τιμωρηθεί και ιδού πώς: «Σύντομα θα ρίξουμε στην Κόλαση αυτούς που δεν πιστεύουν στα σημάδια μας. Κάθε φορά που το δέρμα τους θα καίγεται, θα τους το αλλάζουμε με νέο ώστε να νιώθουν την αιώνια τιμωρία». Εξουσιαστική, κυριαρχική, εχθρική προς την ετερότητα (οι πάντες εκτός Ισλάμ είναι «άπιστοι» και εχθροί), αλλά και προς τη γυναικεία φύση, η ισλαμική αντίληψη για τον κόσμο αρνείται από τη γυναίκα τα βασικά χαρακτηριστικά της (επικαλύπτει την ομορφιά της, ακυρώνει τη θηλυκότητά της) και τη μετατρέπει σε κάτι που έχει χάσει την αυταξία του, αφού ανήκει ολοκληρωτικά στον άνδρα όντας ο «αρόσιμος αγρός» του που μπορεί να τον «οργώσει» κατά βούληση.
Ο Αδωνις, 86 ετών σήμερα και κάτοικος Παρισιού, προσχώρησε στα νιάτα του στις τάξεις του Εθνικού Κόμματος της Συρίας (SNP), κοσμικού σχηματισμού που οραματιζόταν τη Μεγάλη Συρία (και θα συμπεριλάμβανε την Κύπρο και τη Χερσόνησο του Σινά), φυλακίστηκε για τις πολιτικές δραστηριότητές του, διαγράφηκε από την εταιρεία Αράβων συγγραφέων και το 1955 αναγκάστηκε να καταφύγει στη Βηρυτό, καταφύγιο των απανταχού στον αραβικό κόσμο διωκόμενων διανοουμένων. Αν βλέπει κάποια προοπτική, κάποια διέξοδο από τον φαύλο κύκλο του αίματος και της βίας; Μόνο μέσω της ρήξης, απαντά, μέσω του διαχωρισμού του κράτους από τη θρησκεία – διαδικασία επίπονη, ενδεχομένως και ατελέσφορη, αν το αύριο συνεχίσει να βασίζεται στο αραβικό παρελθόν, όπως το γνωρίζουμε. Και μόνο μέσω των νέων που δεν γοητεύονται από την «επιστροφή στον προ-άνθρωπο, στην αγριότητα». Εκείνων των εκκοσμικευμένων νέων που θλίβονται, όπως και ο Αδωνις, για την απόλυτη απουσία της κοινότητας των πιστών από οποιοδήποτε πεδίο του ανθρώπινου πολιτισμού και απαιτούν τη διαμόρφωση «μιας νέας σχέσης ανάμεσα στις λέξεις και στα πράγματα, ανάμεσα στον άνθρωπο και στον κόσμο, ανάμεσα στον άνθρωπο και στην πρόοδο».