Το αόρατο που «ντύνει» το ορατό
Ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος μιλάει για τα έργα του και την έκθεση «Τάλως»
Η συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Παπαμιχαλόπουλο έγινε μέσω Skype διότι βρισκόταν στη Φολέγανδρο δουλεύοντας τα τελευταία έργα για την έκθεσή του. Στην αρχή η εικόνα του ερχόταν πεντακάθαρη. Υστερα το πρόσωπό του διαλύθηκε σε πίξελψηφίδες και η φωνή του ακουγόταν σαν ρομπότ έτοιμο να βγει εκτός λειτουργίας. Συνειρμικά σκέφτηκα το διδακτορικό του στο Πάντειο: «We Are All Cyborgs: Η νέα αναπαράσταση του τεχνητού ανθρώπου στο (βιντεοπαιχνίδι) Deus Ex».
Είναι φανερή η επίδραση της τεχνολογίας και της σύγχρονης pop κουλτούρας στη δουλειά του Κων. Παπαμιχαλόπουλου. Ο ίδιος λέει ότι τα κόμικς, τα οποία διάβαζε και σκιτσάριζε με μανία μικρός, έπαψαν να τον ενδιαφέρουν μεγαλώνοντας. Ωσπου κάποιος φίλος τού χάρισε ένα βιντεοπαιχνίδι σχολιάζοντας ότι τα πρώτα του έργα έμοιαζαν με αυτό. «Εμεινα εμβρόντητος· είχα σταματήσει να παίζω ηλεκτρονικά παιχνίδια στην έκτη δημοτικού και ήμουν πια τριάντα!», λέει. «Τότε ανακάλυψα αριστουργήματα. Για ενάμιση χρόνο πήρα στο εργαστήριό μου ό,τι κονσόλες υπήρχαν, κοιμόμουν 4 ώρες την ημέρα και τον υπόλοιπο χρόνο έπαιζα. Το έκανα αφενός για να αντιληφθώ τη φύση αυτής της σαγήνης. Αφετέρου για να βρω τον λόγο για τον οποίο εγώ θα συνέχιζα να ζωγραφίζω».
Μετά την «επανένωσή» του με τα βιντεοπαιχνίδια, πήρε υποτροφία για τη χαρακτική στην ΑΣΚΤ και άρχισε να εξερευνά τους φανταστικούς χώρους, που έγιναν το κύριο θέμα του. Ετσι γεννήθηκε το «Μεγάλο χρυσό δωμάτιο», η περσινή έκθεση στα λουτρά των Αέρηδων (Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης) με παρακλάδι της τον «Τάλω» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, που ξεκινάει αύριο.
Γιατί ο Παπαμιχαλόπουλος, που εμπνέεται από την επιστημονική φαντασία και ενδιαφέρεται για την επιρροή που ασκούν οι ψηφιακές φόρμες στην τέχνη, επιλέγει τα μουσεία για να εκθέσει έργα του; Γιατί ένας σαραντάρης καλλιτέχνης χρησιμοποιεί την αυγοτέμπερα της αγιογραφίας και τα φύλλα χρυσού που φέρουν έντονες μνήμες από την αισθητική της βυζαντινής και ανατολικής καλλιτεχνικής παράδοσης (βυζαντινά Ευαγγέλια και ζωγραφική, ισλαμικά εικονογραφημένα χειρόγραφα και ιαπωνική τέχνη του 19ου αιώνα) για να απεικονίσει χώρους που θυμίζουν το δυστοπικό περιβάλλον των ηλεκτρονικών παιχνιδιών; Και τι σχέση έχουν οι ανάπηροι Αμερικανοί βετεράνοι του πολέμου στο Ιράκ με τον μυθολογικό γίγαντα Τάλω, και τα φυτά του ανανεωμένου κήπου του Αρχαιολογικού Μουσείου με τον υβριδικό κόσμο του videogame Botanicula και των κήπων του Ιερώνυμου Μπος;
«Δεν έχω ξεφυτρώσει μέσα στα μουσεία σαν ξένος», απαντά. «Πηγαίνω εκεί για να σχεδιάσω. Θα ήταν σπουδαίο να συνέβαινε αυτό σε όλους, με μια φτηνή “κάρτα μουσείων” για παράδειγμα, ώστε αυτοί οι χώροι να ήταν οικείοι σαν το σαλόνι του σπιτιού μας. Ειδικά το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, από τα σημαντικότερα στον κόσμο, έχει μεγάλη ανάγκη για εξωστρέφεια. Ηθελα ο “Τάλως” να συνδεθεί με τους εορτασμούς για τα 150 χρόνια από τη θεμελίωσή του και ταυτόχρονα τα έργα μου να εκτεθούν σε έναν χώρο όπου δεν θα τα δει μόνον ο τυπικός κόσμος των γκαλερί, αλλά όσοι θα σταματήσουν στο καφέ μετά την επίσκεψή τους στο μουσείο».
Ο Τάλως ήταν το πρώτο τεχνητό δημιούργημα της ανθρωπότητας, μια σύλληψη που αποδεικνύει τη διαρκή προσπάθεια του ανθρώπου να υπερβεί τον δημιουργό του φτιάχνοντας ζωή. Αυτή η ζεύξη του ανθρώπου με τη μηχανή, τα σάιμποργκς (cyborgs) της επιστημονικής φαντασίας αλλά και οι φωτογραφίες των βετεράνων ανάπηρων στρατιωτών, που ποζάρουν υπερήφανοι με τα ικανότατα τεχνητά μέλη τους, βρίσκονται πίσω από τα πορτρέτα της συγκεκριμένης έκθεσης.
«Τα πρόσωπα των ανθρώπων –συνήθως βασίζομαι σε πραγματικές εικόνες, φωτογραφίες που μου δίνουν φίλοι ή τους φωτογραφίζω ο ίδιος– διατηρούν κάποια πραγματικά χαρακτηριστικά τους και κάποια άλλα αντικαθίστανται από τα βιομορφικά κομμάτια των σάιμποργκς. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω απεικόνιση του ορατού. Θέλω, όπως συνέβαινε στις μνημειακές προσωπογραφίες του παρελθόντος που τις ενέπνεε ο μύθος, να αποτυπώσω το αόρατο που “ντύνει” το ορατό. Ούτε επιθυμώ να ζωγραφίσω τον υποτιθέμενο “φυσικό” περιβάλλοντα χώρο της ευκλείδειας γεωμετρίας. Στο ίδιο πνεύμα δημιουργήθηκε η σειρά των “Φυτών”, που εντάχθηκε στην έκθεση με αφορμή τα 700 νέα φυτά τα οποία έχουν μεταμορφώσει το αίθριο και τον κήπο του μουσείου. Δούλεψα επάνω σε δικά μου σχέδια από τα πραγματικά φυτά, με υλικό που συνέλεξα από το Διαδίκτυο και με εικόνες από ηλεκτρονικά παιχνίδια βασισμένα σε φυτικά μοτίβα. Ηθελα κάθε φυτό να ενταχθεί μέσα σε μια άλλη σύνθεση ως γλυπτό ή βιντεοπαιχνίδι. Σε μια εποχή που κατακλυζόμαστε από εικόνες, μου αρέσει να προκαλώ ένα μικρό ξάφνιασμα στον θεατή».