Ανταμώματα κι αποχωρισμοί
Δεν ήταν προγραμματισμένη η στάση, αλλά, όπως λένε, όταν είσαι στην Ικαρία γενικά άφησε τους πολλούς προγραμματισμούς στην άκρη. Κάπως έτσι βρεθήκαμε ένα μεσημέρι, αντί για την παραλία, στο επισκέψιμο οινοποιείο Αφιανές, που είναι κτισμένο σε έναν ωραίο αμπελώνα σε υψόμετρο 600 μέτρων στον Προφήτη Ηλία. Απολαμβάνοντας ένα Μπεγλέρι, από την ομώνυμη τοπική ποικιλία, γίναμε μάρτυρες μιας συγκινητικής σκηνής. Ο οινοποιός άνοιγε μια σαμπάνια για να καλωσορίσει τον μακρινό ξάδερφο που είχε έρθει στο νησί από την Αμερική. Δεν πολυμιλούσαν ο ένας τη γλώσσα του άλλου, κάθονταν και έπιναν παρέα με φόντο την πλαγιά και το πέλαγος. Φαινόταν ότι είχαν να ανταμώσουν πολλά χρόνια.
Ισως ήταν το κρασί, ίσως η ντάλα, αλλά το συναίσθημα ήταν ξαφνικά έντονο. Τι διαδρομές έχει κάνει αυτός ο λαός, μια ιστορία από πηγαινέλα κι αποχαιρετισμούς, άλλος εδώ άλλος εκεί, σκορπισμένοι στις τέσσερις άκρες του ορίζοντα, κυνηγημένοι μια ζωή από εξωτερικούς και εσωτερικούς δαίμονες. Το κινητό δονήθηκε εκείνη την ώρα από τις ειδοποιήσεις του τουίτερ: η Φινλανδία έθετε προσκόμματα στις διαπραγματεύσεις του Eurogroup. Ηταν 12 Ιουλίου. Το άγχος των ημερών ξαφνικά φούντωσε, έγινε παράπονο. Τι περιθώριο συνεννόησης υπάρχει, πώς να διαπραγματευτούμε, αυτή η Ευρώπη είναι φτιαγμένη από εντελώς διαφορετικούς, από άλλης σύστασης πόνους. (Αργότερα, πιο νηφάλια, θα κατέληγα ότι αυτή η ιδιαιτερότητά της είναι που την κάνει να αξίζει τον κόπο.)
Σκέφτηκα τους φίλους που έχουμε αποχαιρετίσει τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης, τους δικούς μας μετανάστες. Την εβδομάδα του δημοψηφίσματος και των capital controls, στο περιθώριο των διαξιφισμών στο ίντερνετ, καταγράφηκε τάση απαξίωσης όσων τολμούσαν να αρθρώσουν άποψη για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, ενώ ζουν στο εξωτερικό. «Αν είναι, ας έρθετε να ψηφίσετε», «μη μας κουνάτε το δάχτυλο από μακριά», γράφτηκε μεταξύ άλλων προς όσους σπουδάζουν, εργάζονται ή έχουν μετεγκατασταθεί με τις οικογένειές τους εκτός Ελλάδος. Φίλοι που πέρυσι μετανάστευσαν στην Αυστραλία μού εκμυστηρεύθηκαν ότι αισθάνθηκαν την ανάγκη να αυτολογοκριθούν στις ονλάιν τοποθετήσεις τους, σε ό,τι αφορά τις πολιτικές εξελίξεις, μη θεωρηθεί ότι μιλούν «εκ του ασφαλούς». Οι άνθρωποι που εκδιώχθηκαν σε άλλη ήπειρο από την κρίση και την παλαβή διαχείρισή της ένιωσαν, έστω και προσωρινά, έστω και στο πλαίσιο της γενικευμένης σκοτοδίνης της περιόδου, στο περιθώριο. Την ώρα που όλοι κρεμόμασταν από τα χείλη ξένων αξιωματούχων και σχολιαστών κάναμε τους φίλους μας να αισθάνονται ξένοι. Συνεπές κι αυτό με την ιστορία μας, για παρόμοιες διαχωριστικές γραμμές έχει να διηγηθεί κάθε οικογένεια με παρελθόν μετανάστευσης.
Εκείνο το μεσημέρι, πάντως, σ’ αυτή την εν πολλοίς άγνωστη γωνιά της Ικαρίας, στην κορφή μιας ελάχιστης κουκκίδας του παγκόσμιου χάρτη, η αίσθηση ότι δεν είμαστε μόνοι ήταν συντριπτική. Ας μην ξεχνιόμαστε.