Η επικείμενη αύξηση επιτοκίων δεν πείθει

Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί ετοιμάζονται για την πρώτη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, ωστόσο νιώθουν μπερδεμένοι: γιατί πρόκειται να αυξηθούν τα επιτόκια δανεισμού ενώ δεν υπάρχει καθόλου πληθωρισμός; Στελέχη τόσο της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας (Fed) όσο και της Τράπεζας της Αγγλίας (BoE) διακηρύττουν ότι βρίσκονται στα πρόθυρα της αύξησης των επιτοκίων δανεισμού. Ισως να περάσουν λίγοι μήνες ακόμη, ωστόσο το μήνυμα που στέλνουν στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού είναι σαφές: «Σας προειδοποιούμε». Δύσκολα μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί θα πρέπει να «εξομαλυνθούν» τα επιτόκια δανεισμού, τα οποία βρίσκονται κοντά στο μηδέν, απλώς και μόνο ελέγχοντας την κατάσταση της οικονομίας. Μετά τις προβληματικές χρονιές που ακολούθησαν το τέλος της κρίσης και οι δύο οικονομίες αναπτύσσονται με ζωηρό ετήσιο ρυθμό μεταξύ 2% και 3%. Το ποσοστό ανεργίας έχει υποχωρήσει κοντά στον μακροπρόθεσμο μέσο όρο, δηλαδή κάτω από 6%. Οι τιμές των ακινήτων και χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων έχουν ανέβει υψηλότερα κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών. Το πρόβλημα είναι ότι ο ετήσιος ρυθμός του πληθωρισμού είναι 0 στη Βρετανία και μόλις 0,1% στις ΗΠΑ, δηλαδή πολύ κάτω από τον επίσημο στόχο του 2% που έχουν και οι δύο κεντρικές τράπεζες. Ακόμη και το μέτρο εκτίμησης του πληθωρισμού που φαίνεται να προτιμάει η Fed, ο δείκτης προσωπικών καταναλωτικών δαπανών, κυμαίνεται γύρω στο 0,3%. Από την αρχή του χρόνου η επικρατούσα άποψη στη Fed είναι ότι η τιμή του ονομαστικού πληθωρισμού πιέζεται τεχνητά από την κατάρρευση των τιμών της ενέργειας και των εμπορευμάτων που σημειώνεται από τα τέλη του 2014. Μόλις σταθεροποιηθούν αυτές οι τιμές –κάτι που έγινε στη διάρκεια της άνοιξης– η υπόθεση είναι ότι θα αποκαλυφθεί ο πολύ υψηλότερος «δομικός» πληθωρισμός (σ.σ. όπου δεν υπολογίζονται η ενέργεια και τα επεξεργασμένα τρόφιμα) και ότι η αύξηση των τιμών θα οδηγήσει τον ονομαστικό πληθωρισμό προς τον στόχο του 2%. Με άλλα λόγια, οι δύο κεντρικές τράπεζες θα αψηφήσουν αυτό που θεωρούν ότι είναι παροδική υποχώρηση του πληθωρισμού, θα επικεντρωθούν στις εξελίξεις στον δομικό πληθωρισμό και σε κάθε περίπτωση θα αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού. Ο δομικός πληθωρισμός των ΗΠΑ είναι όντως υψηλότερος στο 1,3%, αλλά και πάλι εξακολουθεί να είναι πολύ κάτω από τον στόχο. Και στη Βρετανία ο δομικός πληθωρισμός είναι χαμηλότερος από 1%. Η κατάσταση περιπλέχτηκε ακόμη περισσότερο στη διάρκεια του καλοκαιριού με το σκάσιμο της χρηματιστηριακής «φούσκας» στην Κίνα, που έφερε στην επιφάνεια ανησυχίες για την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας. Το αποτέλεσμα ήταν μία ακόμη υποχώρηση των τιμών των εμπορευμάτων, με το πετρέλαιο να υποχωρεί κατά 20% από τις αρχές Ιουλίου. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να μην είναι καταστροφική, ωστόσο ο ονομαστικός πληθωρισμός πιθανότατα θα παραμείνει σε χαμηλό επίπεδο για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα και η οικονομία θα φλερτάρει με έναν ακόμη αποσταθεροποιητικό γύρο αποπληθωρισμού συγκρατώντας τους ονομαστικούς μισθούς. Αν η Fed και η BoE αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού σε αυτό το περιβάλλον, θα πρέπει να εξηγήσουν γιατί προτρέχουν και γιατί έχουν στόχο 2% για τον πληθωρισμό. Σχετικά με τη Fed, υπάρχει η ανησυχία ότι έχει παραβλέψει έναν «κρίσιμο παράγοντα» στην εκτίμησή της για την ένταση των πιέσεων που μπορεί να δεχτεί η οικονομία. Υπάρχει η διαδεδομένη υποψία στην αγορά πως η Fed αδημονεί να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού ύστερα από χρόνια μηδενικών επιτοκίων και ποσοτικής χαλάρωσης παραβλέποντας την κατάσταση στην Κίνα. Ορισμένοι αναλυτές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι δύο κεντρικές τράπεζες πρέπει να παραμείνουν ψύχραιμες και να εξηγήσουν σαφώς την προσήλωσή τους στη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη και πληθωρισμό.

Αμερικανοί και Βρετανοί νιώθουν μπερδεμένοι: γιατί πρόκειται να αυξηθούν τα επιτόκια δανεισμού, ενώ δεν υπάρχει καθόλου πληθωρισμός;