Cuba libre Θανάσης Καραμπάτσος
65 χρόνια στραγγαλισμού του νησιού από τις ΗΠΑ μέσα από μια ευσύνοπτη αστυνομική ιστορία
Εν συντομία
Η εναγώνια προσπάθεια της νεαρής επανάστασης στην Κούβα να σταθεί όρθια απέναντι στις αδιάκοπες επιχειρήσεις ανατροπής της από τη CIA φωτίζεται μέσα από το μυθιστόρημα για ένα σαμποτάζ στο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Αβάνα.
Γιατί ενδιαφέρει
Η φλόγα της επανάστασης και οι ανθρώπινες αδυναμίες. «Η Αννα Γέννησε Ομορφο Αγοράκι Περασμένη Παρασκευή Στις 06:30 μ.μ. Τελεία Παρά Το Διαβήτη Της Είχε Κανονικό Τοκετό Και Είναι Και Οι Δύο Καλά Τελεία Ολοι Είμαστε Πολύ Χαρούμενοι Τελεία Δώστε Είδηση Σε Χούλια, Γουστάβο, Τομάς Και Αλλους Συγγενείς Τελεία Τόνι».
Με το τηλεγράφημα αυτό άνοιγε ο δρόμος για ένα μεγάλο σαμποτάζ στο εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας
στην Ταγιαπιέδρα της Αβάνας. Πραγματικός παραλήπτης ήταν η CIA, που οργάνωνε την επιχείρηση μαεστρικά. Βάσει των προηγούμενων κωδικοποιημένων τηλεγραφημάτων φανερωνόταν ότι οι Αμερικανοί επιθυμούσαν να βυθίσουν το νησί στο χάος, υποσκάπτοντας την εξουσία του Κινήματος 26 Ιουλίου (M-26-7), με απώτερο στόχο να επανέλθει στις αγκάλες του θείου Σαμ. Για την «επαναστατική παρένθεση» η CIA είχε απλώσει τα πλοκάμια της σε Κουβανούς εμιγκρέδες του Μαϊάμι και στρατολογούσε πράκτορες με εκπαίδευση στις ΗΠΑ.
Οι εκατοντάδες επιχειρήσεις της CIA
Σε αυτό τον πολύ κοντινό στην ιστορική πραγματικότητα καμβά στήνει το αστυνομικό μυθιστόρημά του «Εκρηξη στην Ταγιαπιέδρα» ο Αρμάντο Κριστόμπαλ Πέρες, το οποίο βραβεύτηκε σε διαγωνισμό του υπουργείου Εσωτερικών. Επιθυμία των κυβερνώντων ήταν να περάσουν το εν λόγω λογοτεχνικό είδος στον κουβανικό λαό μέσα από
τη μάχη της στήριξης της νικηφόρας επανάστασης.
Την Πρωτοχρονιά του 1959 ο Φιδέλ και ο Ραούλ Κάστρο, ο Τσε Γκεβάρα, ο Καμίλο Σιενφουέγος και οι υπόλοιποι επαναστάτες μπαρμπούδος ολοκλήρωσαν το ταξίδι που έκαναν με το πλοιάριο «Γκράνμα» από το Μεξικό για να εκδιώξουν τον δικτάτορα Μπατίστα και τα αμερικανικά υποστυλώματά του και να δώσουν στον λαό του νησιού το μέλλον που του άξιζε. Μέχρι τώρα έχουν καταφέρει σημαντικά επιτεύγματα, εκμηδενίζοντας τον αναλφαβητισμό και την αυξημένη θνησιμότητα, εξάγοντας πλέον γιατρούς και παρασκευάζοντας ακόμη και εμβόλια για την Covid-19 για φτωχές χώρες με αρωγό ένα πρόγραμμα του ΟΗΕ.
Ολα αυτά κάτω από τη μύτη των Αμερικανών, καθώς παραμένει και τώρα αγκάθι στα πλευρά τους, με αποκορύφωμα την απόκρουση της εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων (1961) και την κρίση των πυραύλων (1962). Τα δολάρια έρεαν ποτάμι από την πρώτη στιγμή με στόχο να ανατραπεί ο Κάστρο, ο οποίος
επιβίωσε από 600 και πλέον απόπειρες δολοφονίας του – πέθανε πλήρης ημερών σε ηλικία 90 ετών το 2016.
Πώς και γιατί επιβίωσε εδώ και 65 χρόνια το καθεστώς Κάστρο;
Το Γ-2 γραφείο αντικατασκοπείας
Μέσα από επάλληλα στρώματα αφηγήσεων ο Πέρες αποδίδει το τοπίο της νεαρής επανάστασης το 1964 και τη λυσσώδη επιχείρηση ανατροπής της από τη CIA. Πρωταγωνιστής ο αφηγητής, τον οποίο ο ίδιος ο συγγραφέας παρουσιάζει στον αναγνώστη δίνοντάς του σάρκα και οστά: ανθρώπινος και τρωτός, με ελαττώματα και προτερήματα. Είναι στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης του καθεστώτος ως στέλεχος του γραφείου αντικατασκοπείας Γ-2. Είναι ο Οδυσσέας (Ουλίσες), πολυμήχανος και εύστροφος.
Ως δευτεραγωνιστής παρουσιάζεται ένας μηχανικός, ο Νέστορας (Νέστορ), καθώς, ενώ δεν καταλαβαίνει το πάθος της συζύγου του για την επανάσταση και απεχθάνεται την πολιτική, τον εμπλέκουν τελικά στο σχέδιο της δολιοφθοράς. Λόγω του μεγάλου κινδύνου που διατρέχουν εργαζόμενοι και η μισή Αβάνα από τη σχεδιαζόμενη έκρηξη στο εργοστάσιο και κατόπιν η κουβανική κοινωνία λόγω πολυήμερου μπλακάουτ, στρέφεται προς την υπεράσπιση της νέας κανονικότητας μπροστά στο χάος ενός πραξικοπήματος, εκφράζοντας παράλληλα τις αμφιβολίες του σε έναν αξιωματικό ήδη «πεπεισμένο». Ο Οδυσσέας τον καθησυχάζει λέγοντάς του ότι «λάθη, αδυναμίες και κακοί χειρισμοί» πάντα υπάρχουν, αλλά το βαθύτερο κίνητρο της επανάστασης είναι ο άνθρωπος. Ο Πέρες απαντά έτσι ουσιαστικά στο ερώτημα πώς στηρίζεται το καθεστώς τόσα χρόνια. Πείθει με το να προσφέρει στους πολίτες και να προσαρμόζεται – π.χ. το μεγαλειώδες δημοψήφισμα με την αποδοχή κατά σχεδόν 67% του γάμου των ομοφύλων ενώ μερικές δεκαετίες νωρίτερα ήταν υπό διωγμό.
Η ιστορία συναντά την πραγματικότητα
Ο Πέρες μέσω του αφηγητή του δίνει έμφαση στην ανθρώπινη πλευρά – την αληθινά επαναστατική. Κρατάει όμως αποστάσεις από τη μεροληψία: «Οταν περνάει ο καιρός, δεν διηγείται κανείς τα πράγματα όπως έγιναν, αλλά όπως θα ήθελε να είχαν γίνει». Κι αυτό φαίνεται στην κατάληξη του μυθιστορήματος. Είναι μια ιστορία που εμπλέκεται με την πραγματικότητα στην οποία, όπως ο αφηγητής σημειώνει σαν άλλος Θουκυδίδης, «άφηνα να με συνεπαίρνει ο ενθουσιασμός της διήγησης, το μυστήριο, ο κίνδυνος, η τύχη, η αντικατασκοπεία, η επιστημονική ακρίβεια, όλα αυτά που αποτελούν ένα τονωτικό μείγμα κυρίως για να γράφει κανείς μυθιστορήματα».
Λείπει ένας Κουβανός Τζέιμς Μποντ γιατί η ιστορία, ακόμη κι αν τη βγάλεις από το ιστορικοκοινωνικό περιβάλλον της, είναι στοχευμένη σε αδυναμίες και στην κοινωνία. Γι’ αυτό αφήνει σε πολλά σημεία τα ίχνη των σκέψεων: Επραξα σωστά; Κι εδώ απαντά ο αναγνώστης.