Βιοενέργεια: Μια αναξιοποίητη ευκαιρία για την παραγωγή ενέργειας

Κλειδί για την αξιοποίησή της θεωρείται η εφοδιαστική αλυσίδα, που αυτή τη στιγμή στη χώρα μας δεν υπάρχει κυρίως γιατί τα υπολείμματα της βιομάζας καταλήγουν είτε στους ΧΥΤΑ είτε καίγονται

εκατ. (σύνολο 662,138 εκατ. ευρώ). Βάσει των υπολογισμών των δύο εταιρειών, το συνολικό τελικό ποσό υπολείπεται κατά περίπου 204 εκατ. ευρώ έναντι του υπολογισμού σύμφωνα με τη φόρμουλα. Παράλληλα, η κυβέρνηση έχει φροντίσει ώστε η εισφορά αλληλεγγύης να εκπίπτει ως έξοδο (σ.σ.: ανάλογη μέριμνα υπάρχει και για τους προμηθευτές ρεύματος), οδηγώντας σε «δωράκι» 22% (συντελεστής βασικού φόρου εισοδήματος) προς τις εταιρείες, που υπολογίζεται σε επιπλέον περίπου 144 εκατ. ευρώ. Θυμίζουμε για την ιστορία ότι η εισφορά αλληλεγγύης στους φορολογούμενους πολίτες δεν εξέπιπτε ως έξοδο.

Την ίδια στιγμή, τα μερίσματα που θα διανεμηθούν στους μετόχους ανέρχονται συνολικά σε 573 εκατ. -με τα ΕΛ.ΠΕ., στα οποία συμμετέχει ακόμα το Δημόσιο, να δίνουν ιδιαίτερα γενναίο μέρισμα ύψους 351,5 εκατ., ποσό αισθητά πάνω και από την εισφορά «αλληλεγγύης» (με περίπου το μισό να κατευθύνεται στον μεγαλομέτοχο, στην εταιρεία Paneuropean συμφερόντων Λάτση). Πάντως, από τον περασμένο Δεκέμβριο στελέχη των εταιρειών «προέβλεπαν» συνολική εισφορά κοντά στα 650 εκατ., ενώ στις αρχές Οκτωβρίου ο υπουργός Οικονομικών είχε σπεύσει να προσδιορίσει, άγνωστο πώς (η σχετική διάταξη ενσωματώθηκε σε νόμο του Δεκεμβρίου 2022), σε μόλις 300-400 εκατ. το συνολικό έκτακτο έσοδο από τα υπερκέρδη των δύο ελληνικών διυλιστηρίων.

Θυμίζουμε ότι για την επιβολή της εισφοράς οι υπόχρεοι πρέπει να υποβάλουν ηλεκτρονικά δήλωση στη Φορολογική Διοίκηση έως το τέλος Ιουνίου 2023.

Εμείς και οι άλλοι

Ο Κανονισμός της Ε.Ε. επιτρέπει την επέκταση της έκτακτης προσωρινής εισφοράς και το 2023, ώστε να επιστραφεί μέρος των υπερκερδών των ενεργειακών, και όχι μόνο, εταιρειών στη δοκιμαζόμενη κοινωνία και οικονομία, όμως στην Ελλάδα δεν υπάρχει σχετική συζήτηση ούτε προβλέπεται κάτι αντίστοιχο στον νόμο. Ενώ η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε την εφαρμογή του χαμηλότερου συντελεστή (33%), δεν είναι λίγες οι χώρες της Ευρώπης που υιοθέτησαν υψηλότερους συντελεστές ή/και άλλου είδους πρόσθετες φορολογήσεις, προκειμένου να επιτύχουν ανάκτηση μεγαλύτερων μεριδίων από τα ουρανοκατέβατα κέρδη των εταιρειών, ώστε να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις από τις τεράστιες ανατιμήσεις, μετριάζοντας τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι αντίστοιχοι συντελεστές ανέρχονται σε 40% στην Αυστρία, 60% στην Τσεχία, 50% στην Ιταλία, 35% στη Βρετανία, η Νορβηγία ήδη φορολογεί τις ενεργειακές εταιρείες με 78%, ενώ χώρες, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, έχουν επιβάλει φορολόγηση επί του τζίρου άνω του 33% της Ε.Ε.

Οστόχος της απανθρακοποίησης της οικονομίας και της απεξάρτησης της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο έφερε στο προσκήνιο τη βιοενέργεια, η οποία προέρχεται από την αξιοποίηση κυρίως της δασικής και της αγροτικής βιομάζας. Ο κλάδος της βιοενέργειας στην Ευρώπη απασχολεί περισσότερους από 700.000 εργαζόμενους και είναι εγκατεστημένες 50.000 επιχειρήσεις. Η βιοενέργεια χρησιμοποιείται κυρίως στη θέρμανση των κατοικιών σε ποσοστό 70%, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 15% και στα καύσιμα σε ποσοστό επίσης 15%. Στη χώρα μας η διαχείριση της βιομάζας στις αγροτικές περιοχές παραμένει προβληματική. Βασική αιτία, το γεγονός πως τα κλαδέματα και γενικότερα τα υπολείμματα της βιομάζας καταλήγουν είτε στους ΧΥΤΑ είτε καίγονται. Επομένως, υπάρχουν ελάχιστα ενθαρρυντικά παραδείγματα αξιοποίησής της στη χώρα μας. Αντιθέτως, σε πολλές χώρες της Ευρώπης αξιοποιείται με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στηρίζοντας την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας.

Η απουσία εφοδιαστικής αλυσίδας

Κλειδί, βέβαια, θεωρείται η εφοδιαστική αλυσίδα, που αυτή τη στιγμή στη χώρα μας δεν υπάρχει. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, «η χρήση βιομάζας για παραγωγή ενέργειας ή και καυσίμων στην Ελλάδα είναι περιορισμένη σε σχέση με τη διαθεσιμότητα της υπολειμματικής βιομάζας. Η αξιοποίησή της πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα χαρακτηριστικά των εγχώριων αγροτικών δραστηριοτήτων, την ανταγωνιστικότητα των χρήσεών της, καθώς και τις δυνατότητες ανάπτυξης εφοδιαστικών αλυσίδων. Παράλληλα, ανάλογα με το είδος χρήσης θα πρέπει να αναπτυχθούν και οι κατάλληλες ενεργειακές υποδομές για την αξιοποίησή τους». Μάλιστα, γίνεται αναφορά στην ανάγκη ανάπτυξης υποδομών προσωρινής εναπόθεσης, προεπεξεργασίας και αποθήκευσης της υπολειμματικής βιομάζας. Πολύ λίγα έχουν γίνει, όμως, τα τελευταία χρόνια.

Τα κενά στη νομοθεσία

«Στη χώρα μας δεν υπάρχει πολιτική υποστήριξη στον κλάδο της βιομάζας και σπάνια υπάρχει στήριξη και σε περιφερειακό επίπεδο» διαπιστώνει ο Μανώλης Kαραμπίνης, διευθυντής επιχειρηματικής

ανάπτυξης της Bioenergy Europe και μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Ανάπτυξης Βιομάζας, μιλώντας στην ΑΥΓΗ της Κυριακής. «Οι δήμοι θα μπορούσαν να μειώσουν το ενεργειακό κόστος στα κτήριά τους με τη χρήση της βιομάζας. Επιπλέον, απαραίτητο μέτρο στήριξης του κλάδου είναι η μείωση του ΦΠΑ στα πέλετ. Η μείωση του ΦΠΑ έγινε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, θα πρέπει να γίνει και στη χώρα μας». Ο Μ. Καραμπίνης αναφέρει, επίσης, ότι «η πιο σημαντική εξέλιξη των τελευταίων ημερών είναι πως υπήρξε συμφωνία στην Ε.Ε. για την επέκταση της ευρωπαϊκής Οδηγίας που αφορά τη χρήση ενέργειας από ΑΠΕ. Πρόκειται για την ευρωπαϊκή Οδηγία RED III (Renewable Energy Directive) και ένα από τα θέματα που εξετάζει είναι η αξιοποίηση της βιομάζας, η οποία θεωρείται πλέον 100% Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας. Η αγορά είναι δυναμική και πλέον υπάρχει ενδιαφέρον από αρκετούς επενδυτές πανευρωπαϊκά, ώστε η χρήση της να επεκταθεί και στις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Στην Ελλάδα, όπου παραμένει αναξιοποίητο το δυναμικό που σχετίζεται με τη δασική και την αγροτική βιομάζα, δεν έχει ακόμα ενσωματωθεί η ευρωπαϊκή Οδηγία του 2018 στην ελληνική νομοθεσία».

Ενθαρρυντικά παραδείγματα

Στην Ελλάδα υπάρχουν μερικές επιτυχημένες εφαρμογές αξιοποίησης της βιομάζας, όπως η μονάδα τηλεθέρμανσης στο Αμύνταιο, η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής της εταιρείας ΒΙΟΠΑΡ στον Βόλο, αλλά και η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής AlfaWood Group στα Γρεβενά. Όμως υπάρχει και ένα συνεταιριστικό σχήμα πολιτών το οποίο ιδρύθηκε το 2010. Πρόκειται για την Ενεργειακή Κοινότητα Καρδίτσας, που αριθμεί περισσότερα από 400 μέλη και αξιοποιεί τη βιομάζα έχοντας οργανώσει ένα δίκτυο συλλογής των κλαδεμάτων σε συνεργασία με τον δήμο. Στόχος, η παραγωγή πέλετ. Η Ενεργειακή Κοινότητα των πολιτών προχώρησε, μάλιστα, σε ακόμα μία κίνηση. Παράγει από τα υπολείμματα καφέ που εναποθέτουν οι καφετέριες της περιοχής σε ειδικούς κάδους το καφέ-πέλετ, το οποίο χρησιμοποιείται για τον λέβητα πέλετ που είναι εγκατεστημένος σε νηπιαγωγείο της περιοχής.

Στη χώρα μας υπήρχαν και άλλες πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο,

ακόμα και από αγροτικές ενώσεις, για τη συλλογή της βιομάζας από τα χωράφια και την αξιοποίησή της στη συνέχεια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το μεγάλο κόστος αυτών των μονάδων αποθάρρυνε τους φορείς να προχωρήσουν στην κατασκευή τους, ενώ σημαντικό εμπόδιο παραμένει η οργάνωση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η υποστήριξη αυτών των μονάδων από την Πολιτεία θα ενθάρρυνε την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας και θα έδινε τη δυνατότητα σε συνεταιριστικούς φορείς να στηρίξουν νοικοκυριά που χτυπήθηκαν ιδιαίτερα την περίοδο της ενεργειακής κρίσης. Επιπλέον, η βιομάζα θα μπορούσε να γίνει η καύσιμη ύλη σε συστήματα τηλεθέρμανσης για να καλύψει τις ανάγκες περιοχών στις οποίες δεν θα φτάσει το δίκτυο φυσικού αερίου.