Sokken van Magritte of paraplu van Van Gogh
Van tentoonstellingscatalogi en monografieën tot posters, totebags, koelkastmagneten, paraplu’s met Van Gogh en sokken met de pijp van Magritte erop: je vindt het allemaal in museumshops. Sommige musea baten hun shop zelf uit, andere werken met een concessie, of een combinatie van de twee. Barbóék in M behoort tot de eerste soort: een museumcafé en boekshop die onlangs de deuren opende in M Leuven. “We wilden een plek waar je even kunt ontkoppelen, of je nu een expo hebt bezocht of niet”, zegt Hanne Grégoire, diensthoofd communicatie en pers. “Onze tuin, hal, café en terras zijn publiek toegankelijk, we wilden daar meer leven in. Het aanbod bestaat uit kunstboeken en edities, romans die een link hebben met de tentoonstellingen en kleine merchandising. En ze bieden verse taart, soep, koffie en hapjes aan. Mensen wandelen zo makkelijker binnen en maken op een andere manier kennis met onze expo’s.” Toegankelijkheid is ook het sleutelwoord voor de shops van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel. “We bieden een brede waaier van producten aan”, zegt Isabelle Vanhoonacker, directeur operationele diensten. “Er zijn onze tentoonstellingscatalogi en wetenschappelijke publicaties. Daarnaast bieden we kunsthistorische literatuur, zowel voor het brede publiek als gespecialiseerde publicaties. We hebben een trouw nichepubliek, maar we houden ook rekening met toeristen: zij maken 35 procent van onze klandizie uit. Je moet voor elk wat wils hebben.” Voor elk wat wils, beaamt Tanja Vereyken, shopmanager van het Fomu in Antwerpen. “Tegelijk zoeken we naar een uniek, verrassend aanbod, zodat we een dedicated place worden waar je terechtkunt voor een origineel cadeau. Daarom is het belangrijk dat je ook zonder museumticket bij ons kunt shoppen.”
Boeken als kunstobjecten
Wat proporties betreft, speelt de shop van het Amsterdamse Rijksmuseum in de Champions League. Eigenlijk gaat het om twee winkels: de giftshop, die door het museum wordt uitgebaat, en de boekhandel, die wordt geëxploiteerd door Athenaeum Boekhandel, “een model waarvan we allebei beter worden”, zegt Daan van der Valk, boekverkoper at large bij Athenaeum. “En dat willen we nog intensifiëren. Het Rijksmuseum en Athenaeum zijn topmerken. We willen die band in onze winkels in de verf zetten.”
De boekhandel in het Rijksmuseum is een buitenbeentje tussen de zes Athenaeum-winkels. “Een fysieke boekhandel heeft veel vaste klanten, bij een museumwinkel is het publiek elke dag anders. Dat vergt een andere aanpak. In een boekhandel liggen de tafels propvol, in het museum zijn we selectiever”, zegt Van der Valk.
Lokale leveranciers
De giftshop van het Rijksmuseum wordt bestierd door een team onder leiding van hoofd retail Sonja Feitsma. Zij ontwikkelen producten die speciaal voor het museum worden gemaakt, beheren de webshop, en werken samen met bedrijven die een collectie willen ontwikkelen op basis van een object uit de museumcollectie, waaronder het lichaamsverzorgingsmerk Rituals.
De normen waaraan producten in al deze museumshops moeten beantwoorden, lopen opvallend gelijk. “We hebben oog voor maatschappelijke relevantie, diversiteit, meerstemmigheid, duurzaamheid en ethiek”, zegt Vereyken. “We werken zoveel mogelijk met lokale leveranciers. We hadden bijvoorbeeld een grote voorraad affiches van een voorbije expo in de kelder liggen. Het Antwerpse bedrijfje Redopapers verwerkte die tot blocnotes.”
“We kiezen liefst voor leveranciers met een sociale impact’, zegt Feitsma. “Duurzaamheid speelt ook een steeds grotere rol. In de shop verkopen we bijvoorbeeld houten ‘Rijkswachters’, gemaakt van transportkisten van het Rijksmuseum. Natuurlijk verkopen we nog steeds veel mokken en koelkastmagneten.” De productie daarvan is een stuk minder duurzaam.