Verdwenen fabrieken in Limburg: van buskruit tot kippen en chocolade
ZOMERREEKS HASSELT Limonade, kippen, chocolade, buskruit en zelfs voetbalschoenen. Bijna elk dorp had vroeger zijn eigen fabriek en zowat de helft van de inwoners had er op de een of andere manier wel mee te maken. In de zomerreeks ‘Verdwenen fabrieken’ duiken we vijf keer in de geschiedenis, samen met zij die erbij waren.
Harde knallen, gesneuvelde ruiten, plafonds die naar beneden vielen en zware arbeidsongevallen. In het Bocholtse Kaulille keken ze daar tot 1990 niet van op. Poederfabriek Cooppal of PRB produceerde er meer dan honderd jaar lang buskruit. Jaak Michels (82) werkte drie decennia in de poeier, zoals de fabriek in de volksmond genoemd werd. Hij vond zelf nooit dat hij gevaarlijk werk deed. “Maar je moest wel weten waar je mee bezig was en je moest de machines kennen”, zegt Jaak. “Het was geen peperkoek dat we maakten.” Peperkoek werd dan weer wél gemaakt in de Tongerse chocoladehet fabriek. Met Florent Rosmeulen had de Tongerse deelgemeente Nerem bij het begin van vorige eeuw haar hoogsteigen Willy Wonka. De chocoladefabriek huisde in een imposant gebouw, ontworpen door Rosmeulen zelf. Het was een van de eerste betonskeletgebouwen in ons land. Vandaag is het een woonproject met hippe lofts. Een van de eerste bewoners was Simonne Rosmeulen, die niet toevallig die achternaam draagt.
Voetbalschoenen
Iets minder sprookjesachtig is het verhaal van de kippenfabriek Plumax of Pingo in Stevoort (Hasselt). Op het hoogtepunt in de jaren 80 werden daar dagelijks 130 tot 140.000 kippen geslacht. “De ingewanden van de kippen werden machinaal verwijderd”, vertelt Agnes Frees (60), die er vanaf haar 18de werkte. “Het was mijn taak om in elke kip eens te voelen of alles eruit was. Na de eerste dag lagen mijn vingers open en stonden ze krom van de kou.” Toch heeft ze de sluiting in 2003 nog steeds niet verwerkt. “We hebben daar allemaal vrienden voor het leven gemaakt.”
Als we Raffaele Rizzuto (80) mogen geloven, speelde Marco van Basten aan het eind van zijn carrière met voetbalschoenen die in Hasseltse Rapertingen van de band gerold waren. Rizzuto had daar immers tot 2015 een eigen voetbalschoenenfabriekje, met twee personeelsleden. De flamboyante Italiaan gaat er bovendien prat op dat hij een aandeel had in de transfer van Eric Gerets naar AC Milan in 1983.
Limonade
De Verdwenen Fabrieken-reeks sluit af in Horpmaal in Heers, waar de familie Diricks drie generaties lang limonade brouwde. In 1999 werden de kraantjes dichtgedraaid omdat er grote investeringen nodig waren. Toch droomt Katty er soms van om de limonade van haar familie opnieuw op de markt te brengen. “Ik zou de smaak vandaag nog altijd herkennen, want hij had die typische sprankel.”
De volledige reeks Verdwenen fabrieken leest u vanaf maandag al op hbvl.be.