Balaklava: mode ontstaan uit bittere ellende

Elke week zoekt taalliefhebber Marcel Grauls naar de herkomst van een woord uit de actualiteit. Vorige week dinsdag was hij er weer: de balaklava met k of c, de bivakmuts als modeartikel. Voor modehuis Calvin Klein gelanceerd door Raf Simons uit Neerpelt en nagevolgd door Dior, Chanel, Balenciaga, Gucci, Lanvin, noem maar op. Soms nauwelijks meer dan een buff-nekwarmer, soms een boevenmasker, met alleen ogen en mond vrij, iets voor de wilde meiden van Pussy Riot. De kleurrijke overdaad van een welvaartwereld.

Een ietwat andere omgeving dan Balaklava in 1854: ‘Een groot dorp nabij een baai gelegen op dertien kilometer van Sebastopol op de Krim’ (Het Belang van Limburg’ in een historisch beeldverhaal in 1965). De Krim is de Azurenkust van Rusland, een schiereiland dat met zijn havens aan de Zwarte Zee voor alle militaire strategen aanlokkelijk is, en in 2014 door president Poetin ‘in een vloek en een zucht’ bij Rusland werd ingelijfd.

De legendarische slag van Balaklava (met de ‘Charge of the Light Brigade’) vond plaats op 25 oktober 1854 toen honderden Britse ruiters door een misverstand in een

HBvL 30 oktober 2018 fuik van door Russen beheerde kanonnen liepen, waarbij ze in 20 minuten tijd 110 militairen verloren en 375 paarden sneuvelden.

Duizenden Britse soldaten crepeerden op de Krim aan tyfus, cholera en dysenterie. Florence Nightingale bood met haar 38 verpleegsters nauwelijks enig soelaas. Aan het thuisfront breiden alle Britse vrouwen in die dagen voor hun krijgers wanhopig bivakmutsen en buff-nekwarmers. Pas later zijn die balaklava’s gaan heten. Lord Cardigan ontwierp voor zijn mannen de cardigan, een gebreid vest (in Vlaanderen: een ‘golf ’) om onder een uniform te dragen. En de Turken verbaasden de wereld met een vreemdelingenlegioen van wrede wildemannen, basji-boezoeks. Jawel, een van de scheldwoorden van Kapitein Haddock. Het betekent in het Turks ‘niet goed bij het hoofd’, in Vlaanderen: ‘mannen met een hoek af’.