Wetenschap
Maar ontdekking is nog lang geen geneesmiddel
Ze woont op uw en mijn huid: de bacterie Staphylococcus epidermidis. Gelukkig maar, want in de voortdurende strijd om elleboogruimte die daar aan de gang is, duwt ze minder goedgunstige bacteriën weg. Bijvoorbeeld haar stoute neefje Staphylococcus aureus. Dat was al langer bekend, en het was ook niet onverwacht: gewoon een illustratie van de struggle for life die in de hele natuur woedt en de evolutie aandrijft. Wij mensen zijn berucht voor de nietsontziende manier waarop we andere levensvormen over de rand duwen. Biologen klasseren ons wat dat betreft in de categorie van de natuurrampen. Dát er op onze huid gevochten wordt, wisten we dus al lang, maar hoe er gevochten wordt, weten we niet echt goed. Behalve dat het meestal om chemische oorlogsvoering gaat. Teruaki Naketsuji (Universiteit Californië in San Diego) was met collega’s aan het uitzoeken welke strijdstof S. epidermidis inzette en hoe die werkte, toen ze - onverwachts zeggen ze zelf - ontdekten dat die stof ook tegen kankercellen zou kunnen werken.
Ze konden de stof isoleren en zuiveren; het bleek een molecule te zijn, 6-N-hydroxyaminopurine (u mag ook 6-hap zeggen). Vervolgens slaagden ze erin om de stof in hanteerbare hoeveelheden te maken. Ze bleek in competitie te gaan met adenine, een van de bouwblokken van DNA. Anders gezegd: ze remt de
Door Pieter Van Dooren
vorming van DNA, en dus de aanmaak van nieuwe cellen.
Nog veel onderzoek nodig
Een goede manier om je vijanden het vermenigvuldigen te beletten, maar die aanpak zou ook wel eens kunnen werken tegen andere snelgroeiende cellen, bijvoorbeeld kankercellen, bedachten de onderzoekers. Ze smeerden muizen in met een kreupele stam van de bacterie, die geen 6-hap kon maken, en bestraalden ze met ultraviolet licht, om huidkankers uit te lokken. Die muizen kregen inderdaad veel huidtumoren, in tegenstelling tot de controlemuizen met de normale bacterie, zo rapporteren de vorsers in Science Advances. Maar daarmee heb je nog geen geneesmiddel tegen kanker. Bleekwater doodt ook kankercellen, maar daarom kun je het nog niet bij patiënten inspuiten. De onderzoekers spoten muizen twee weken lang geregeld met 6-hap in, en zagen geen giftige gevolgen. Maar toen ze bij die muizen vervolgens kankercellen inplantten, bleven de tumoren de helft kleiner dan normaal.Er moet nog heel wat veiligheids- en werkzaamheidsonderzoek gebeuren, en muizen zijn geen mensen, maar voorlopig ziet het er in elk geval naar uit dat het de moeite is om 6-hap nader te onderzoeken. En om te kijken hoe we S. epidermidis op onze huid het leven aangenaam kunnen maken. De onderzoekers gingen het alvast na: de meeste mensen hebben een bacteriestam op hun huid die 6-hap produceert.
Intussen blijft het advies geldig: mijd zonnebanken, kom niet onbeschermd in de zon en ga niet liggen bakken in de zon. Want ook al bevechten uw huidbacterien huidkanker, de praktijk toont aan dat ze dat in onvoldoende mate doen om u echt te beschermen. Het is nu aan de onderzoekers om hun effect op te krikken. Dat zal nog vele jaren duren, en het zou de eerste stof niet zijn die bij muizen iets doet, maar nooit in de apotheek raakt.