Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Rubens herleeft dankzij spiegels
39 verdwenen plafondschilderingen weer zichtbaar in Sint-Carolus Borromeuskerk
Rubens is de volgende vier maanden overweldigend aanwezig in de Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen. In de Jezuïetenkerk, die toch al een zware stempel van de schilder heeft, worden 39 plafondschilderingen van Rubens opnieuw tot leven gewekt. De originelen gingen voorgoed verloren tijdens de grote kerkbrand in 1718.
Als onderdeel van het Barokjaar heeft kunstenaar Rudy De Graef een installatie ontworpen die ervoor zorgt dat de 39 plafondschilderingen opnieuw zichtbaar zijn. Hij heeft er niet voor gekozen om de beelden op het plafond te projecteren, maar werkt met spiegels.
“Ik wilde vermijden dat mensen simpelweg omhoog moeten kijken om te zien hoe mooi die schilderingen destijds waren”, zegt Rudy De Graef. “Daarom heb ik ervoor gekozen om reproducties boven een spiegel te hangen. Wie in de spiegel kijkt, krijgt een impressie van hoe het toen moet geweest zijn.”
De kunstenaar maakte zelf ook achttien etsen die teruggrijpen naar de orginele schilderingen in de gaanderijen van de Sint-Carolus Borromeuskerk. “Ik heb mijn best gedaan, maar ik besef dat mijn werk in vergelijking met dat van Rubens veeleer amateuristisch lijkt”, zegt De Graef.
Jezuïeten wilden inzage
Hoe de kerk er destijds, met de plafondschilderingen uit het atelier van Rubens moet uitgezien hebben, zal voor altijd een mysterie blijven.
“We weten dat Rubens in 1620 gevraagd werd om de schilderingen te maken”, zegt Erik Van Alsenoy, coördinator van de gidsen in de kerk. “Maar de Jezuïeten wilden eerst weten wat hij precies ging doen. Daarom maakte hij eerst grisailles of kleurloze schilderingen om te laten zien wat hij wilde doen.”
Van die grisailles en de latere modellen, zeg maar beter uitgewerkte proefstukken, bestaan er nog een aantal. Twee daarvan zijn in België. De overige modellen die nog overblijven, zitten bij verzamelaars over de hele wereld. “Rubens was een gewiekste zakenman en heeft daarom ook etsen gemaakt van zijn schilderingen. Die kon hij reproduceren en leverden hem dus geld op”, zegt Erik Van Alsenoy.
Flitsende actiefilm
Volgens Peter Meuss, die samen met Rudy De Graef de installatie maakte, kun je de plafondschilderingen van Rubens het best vergelijken met een flitsende actiefilm.
“Veel mensen konden toen niet lezen en schrijven. Wat ze op het plafond te zien kregen, waren taferelen uit de Bijbel. Vaak waren het verhalen die hen door de priester verteld werden. En die konden ze nu zelf zien. Het moet voor die mensen een beetje geweest zijn wat televisie voor ons is. Vooral omdat Rubens zeer actieve en bijna levendige figuren schilderde.”
Rubens-re-viewed, tot 30 maart, van maandag tot zaterdag van 10u tot 12.30u en van 14u tot 17u www.rubens-re-viewed.com