Hoe vrij mogen onze gedachten zijn?

Nu onze West-Europese samenleving wordt getroffen door de ene aanslag na de andere tegen onze manier van leven, klinkt steeds luider de vraag of we ons eigen maatschappijmodel zelf wel goed genoeg kennen en communiceren.

Onze Citt-A- columnist Guillaume Van der Stighelen gooide onlangs met zijn nieuwe boek Samen door één

deur een knuppel in het hoenderhok. Als wij ons model willen baseren op de principes van de Verlichting – scheiding van Kerk en staat, individuele vrijheid van mening en godsdienst, gelijkheid van man en vrouw, enzovoort – dan moeten we onze eigen kinderen en bij uitbreiding ook alle nieuwkomers heel duidelijk uitleg geven over wat onze basisprincipes zijn en ook duidelijk maken dat die niet te nemen of te laten zijn, vindt Van der Stighelen. Wie een deel wil zijn van onze samenleving, moet onze principes onderschrijven. Op welke manier dat het best kan gebeuren, moet nader worden onderzocht.

Peter De Roover, fractievoorzitter van de N-VA in de Kamer, gaat nog een stap verder. Op zijn vakantieadres in Italië vraagt hij zich af hoe we ons moeten opstellen tegenover de mensen in onze samenleving die collaboreren met bijvoorbeeld IS en die kunnen uitgroeien tot lo

ne wolves die dood, angst en terreur zaaien. In onze verlichte samenleving zijn gedachten vrij. Volgens onze wetten is radicalisme ook niet strafbaar, dat wordt het pas als het bewijs is geleverd van aanzetten tot haat, geweld of terrorisme. We zouden die vrijheid van mening en van meningsuiting uiteraard allemaal het liefst blijven koesteren. Maar, zo voert De Roover aan, als een vrije mening de basisbeginselen van onze samenleving betwist, is ons aanvaarden daarvan dan een extreme vorm van tolerantie of van onverschilligheid?

Eigenlijk komt het hierop neer: zijn wij te tolerant geworden voor intolerantie? Doen we nog wel genoeg om onze normen en waarden te beschermen?

De Roover beseft dat hij zich met deze gedachte op glad ijs begeeft. De vrijheid van opinie is al eeuwen een waardevol fundament van onze westerse samenleving. Daaraan tornen is heel gevaarlijk. Maar in de obscure oorlogssituatie waarin we ons momenteel bevinden, komt wel meer op losse schroeven te staan. Deze kwestie verdient in elk geval een grondig maatschappelijk en politiek debat.