U bent ‘groter als’ de Eiffeltoren? Grammaticaal kan het

GRAMMATICA Volgens de nieuwe versie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) mag er soepeler worden omgegaan met een aantal grammaticaregels.

De Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) geldt als hét referentiewerk voor de Nederlandse grammatica. De eerste versie dateert van 1984, de herziene versie verscheen in 1997. Nu is het taalgebruik voor een derde keer onder de loep genomen, met enkele opvallende verschuivingen. Een aantal uitdrukkingen gold altijd als fout, maar beschouwt de ANS nu – naargelang de context – als aanvaardbaar.

In de spreektaal hoor je bijvoorbeeld evengoed ‘groter dan’ als ‘groter als’. In een informele context kan dat best, luidt het nu. Hetzelfde geldt voor ‘Ik heb hen een boek gegeven’. Officieel moet het ‘hun’ zijn, maar in de praktijk heeft vrijwel niemand zich ooit aan die schrijfconventie gehouden. Ook een dubbele negatie als ‘Ik mag hier nooit niets’ was volgens vroegere grammatica’s fout. Maar in de praktijk wordt het gebruikt als een expressieve manier om te zeggen dat je iets niet mag. Niet zomaar een domme taalfout, dus. In schrijftaal blijft zo’n dubbele negatie wel uit den boze.

Belgisch Nederlands

Ook een uitdrukking als ‘een hele mooie fiets’ kan nu. ‘Heel’ is een bijwoord en mag je volgens de traditionele regel niet verbuigen. Alleen gebeurt het zo vaak dat het nu wel mag. En een grammaticafout in de slogan van de UGent? Met ‘durf denken’ – in plaats van ‘durf te denken’ – is niets mis meer.

Allemaal niet zo vreemd, zegt professor Nederlandse taalkunde Timothy Colleman (UGent), die meewerkte aan de ANS. ‘Taal verandert constant. Voor spelling gelden strikte regels. Er is maar één juiste spelling voor elk woord, die van het Groene Boekje. Grammatica is veel subtieler. Heel vaak is het geen kwestie van goed of fout, maar van verschillende constructies in een verschillende context. Als je ervan uitgaat dat het gebruik van een taal de norm bepaalt, dan kun je niet anders dan besluiten dat de norm verschoven is.’

Niet dat daarmee alle regels op de schop gaan. ‘Er zijn nog steeds regels en tendensen, en we geven mensen ook mee hoe het in de formele schrijftaal zou moeten gaan. Maar we willen laten zien dat er in veel gevallen meer dan één mogelijkheid is, afhankelijk van een formele of informele context, en of je nu Belgisch Nederlands of Nederlands Nederlands spreekt.’

Voor sommige taalgebruikers is het wennen, erkent Colleman. ‘Veel Vlamingen zijn opgebracht met het idee dat we grammaticaal goed op onze tellen moeten passen.’