Geleerde graffiti

‘Niets zo charmant als een spreuk aan de wand’, rijmde cabaretier Herman Finkers ooit. In Leiden brengen ze dat op eigen wijze in de praktijk. Sinds 2015 verschijnt er zo nu en dan een nieuwe spreuk op een gevel in de Nederlandse universiteitsstad. De muurschilderingen hengelen niet met levensadvies naar de aandacht van argeloze voorbijgangers, maar met ingewikkelde formules, wetmatigheden uit de wis- en natuurkunde. Allemaal zijn ze ontsproten aan slimme koppen uit Leiden.

De graffiti zijn van de hand van gevelkunstenaars die eerder het Leidse straatbeeld opsmukten met een honderdtal muurgedichten. Verwacht geen Hollandse Banksy of Bonom die ’s nachts ongemerkt toeslaat – onze noorderburen zijn geen revolutionairen, wist Karl Marx al – de muurschilders nemen hun tijd en hebben alles netjes doorgesproken met de huiseigenaars. En als ze voor het weekend niet klaar zijn, laten ze hun werkstelling gewoon staan, getuige de foto die natuurkundige en initiatiefnemer Ivo Van Vulpen vrijdag tweette. En zo stonden er de afgelopen dagen dus twee stellingen tegen de zijgevel van een statige Leidse burgerwoning. De geschilderde stelling (of beter: vergelijking) hoort thuis in de thermodynamica: ze beschrijft het gedrag van niet-ideale gassen. U herkent misschien de symbolen voor druk (P), volume (V) en temperatuur (T). Ze is vernoemd naar Johannes van der Waals, die haar in de 19de eeuw beschreef in zijn doctoraatsverhandeling aan de plaatselijke universiteit. Deze week wordt de muurformule verder afgewerkt met een woordje uitleg en een verhelderende figuur.

Benieuwd hoe de gevelartiest van dienst de Van der Waalsvergelijking (en vooral dat niet-ideale gas) zal illustreren. Het zal niet de eerste keer zijn dat de muurschilders zich achter de oren krabben. Zo toont een gevel in het stadscentrum een formule van Albert Einstein, die hoogleraar was in Leiden. Voorbijgangers zien niet het beroemde E=mc2, wel de hypercomplexe Einsteinvergelijking die de zwaartekracht beschrijft als een kromming van de ruimte en de tijd. Die muurformule is actueel. Twee weken geleden hielp ze Roger Penrose nog aan een Nobelprijs, omdat die er het bestaan van zwarte gaten mee had voorspeld.

Benieuwd hoe de gevelartiest nietideaal gas zal illustreren