Oudste jachttafereel gevonden in Indonesië
Zo’n 44.000 jaar geleden portretteerde een prehistorische artiest een grote jachtpartij in een grot op het Indonesische eiland Sulawesi. Met de vondst van de rotsschildering is de Europese rotskunst alweer in anciënniteit geklopt.
Te zien zijn twee wrattenzwijnen en vier dwergbuffels, die in het nauw worden gedreven door zeker acht mensachtige figuren met speren en touwen. Is dit vierenhalve meter brede, monochrome tableau het oudst bekende jachttafereel ter wereld? Indonesische en Australische onderzoekers, die de rotsschildering aantroffen op de wand van een grot op het eiland Sulawesi, denken van wel. Ze dateren het tafereel op minimaal 43.900 jaar.
Maxime Aubert en Adam Brumm van de universiteit van Griffith in Queensland en collega’s uit Australië en Indonesië dateerden niet de rotsschildering zelf, maar de kalkkorsten die zich daar in de loop van de millennia over hebben afgezet. Het onderste en dus oudste laagje van de kalkkorst over de schildering bleek op basis van uraniumdatering 43.900 jaar geleden te zijn gevormd. De afbeelding zelf kan ouder zijn, maar is minimaal 43.900 jaar oud.
Daarmee kroont ze zich tot oudst bekende grotschildering ter wereld – de oudste met zekerheid gedateerde Europese grotschilderingen, uit het Spaanse El Castillo, zijn immers pas 40.000 jaar oud. Er bestaat weliswaar oudere grotkunst, zoals een bekrast stuk oker uit de ZuidAfrikaanse Blombosgrot dat 73.000 jaar oud zou zijn, maar die is niet figuratief: er wordt niets afgebeeld. Op Kalimantan, het Indonesische deel van het eiland Borneo, had hetzelfde team eerder al eens 40.000 jaar oude afdrukken van mensenhanden en schilderingen van wilde dieren op een rotswand teruggevonden. Ook die waren minstens zo oud als of ouder dan de vroegste Europese grotkunst.
Het jachttafereel dat ze vandaag in Nature presenteren, troffen ze twee jaar geleden aan op de wand van een kalksteengrot op Sulawesi, in het zuidelijk gelegen MarosPangkepkarstgebergte. Zowel de mensachtige figuren als de dieren moeten op hetzelfde moment zijn geschilderd, maken de onderzoekers op uit de staat van verwering, met dezelfde techniek en hetzelfde donkerrode pigment.
Dat sommige menselijke figuren met vogel en slangenkoppen werden afgebeeld, suggereert volgens de onderzoekers dat de mensen die 44.000 jaar geleden op Sulawesi leefden, zich al bovennatuurlijke wezens konden inbeelden en afbeelden. Dat geeft aan dat ze al een religieus bewustzijn hadden ontwikkeld voor daarvan, afgaand op de overgeleverde beeldende kunst, sprake was in Europa. Het oudst bekende mythische wezen in de Europese rotskunst is de Löwemann, een dertig centimeter hoog beeldje van een mens met een leeuwenkop, uitgevoerd in mammoetivoor. Het werd gevonden in Duitsland en is naar schatting veertigduizend jaar oud.
De mensachtige figuren en de dieren moeten op hetzelfde moment zijn geschilderd, maken de onderzoekers op uit de staat van verwering