Paus kan aandacht even afleiden
Het bezoek van de paus aan de Verenigde Arabische Emiraten was een winwin voor beide partijen. Maar er wachten Franciscus lastige weken.
Met een eucharistieviering voor naar schatting 180.000 gelovigen in en rond het voetbalstadion in Abu Dhabi – het was meteen de grootste massabijeenkomst ooit in het land – is gisteren het driedaagse ‘historische’ bezoek van paus Franciscus aan de Verenigde Arabische Emiraten afgesloten.
Het was de eerste keer dat een paus een bezoek bracht aan het Arabische schiereiland, de geboortegrond van de islam. Maar om echt geschiedenis te schrijven, had de leider van de katholieke kerk natuurlijk SaudiArabië – het land van Mekka en Medina – moeten bezoeken. En dat blijft voorlopig een brug te ver.
De trip was vooral een mooie – maar ook makkelijke – properatie voor beide partijen. Het initiatief ging uit van de kroonprins van het emiraat Abu Dhabi, Mohammed bin Zayed alNahyan, en de plaatselijke roomskatholieke kerk. Het bezoek paste bovendien mooi in een initiatief van de Verenigde Naties. Die organiseerden de Wereld Interreligieuze Harmonie Week, bedoeld om de tolerantie tussen religies te bevorderen.
Zowel de paus als de Emiraten profileren zich graag op dit thema. De Emiraten beschouwen zichzelf als een van de meest tolerante landen in het MiddenOosten als het over religieuze vrijheid gaat. Sinds 1965 mogen er kerken gebouwd worden en de ruim 1 miljoen katholieken – allemaal immigranten – kunnen hun geloof in relatieve vrijheid uitoefenen. Voor het Vaticaan is religieuze tolerantie en interreligieuze dialoog al vele jaren een speerpunt van het beleid. Franciscus kiest voor zijn buitenlandse reizen geregeld moslimlanden. Eerder was hij al in Turkije, Egypte, Bangladesh en eind maart reist hij ook nog naar Marokko.
Imagogevoelig
Toch blijven er ernstige kanttekeningen te plaatsen bij de oprechtheid van de intenties, zeker aan de kant van de Emiraten. Het land sleept een bedenkelijke reputatie met zich mee als het aankomt op mensenrechten. Organisaties als Human Rights Watch schrijven jaar na jaar rapporten waarin ze de leiders met de vinger wijzen.
‘De regering heeft tot nog toe geen echte belangstelling getoond om haar trackrecord te verbeteren’, zegt Sarah Leah Whitson, de HRWdirecteur MiddenOosten. ‘Het land is wel erg gevoelig voor zijn imago op het internationale toneel. Daarom moet de paus het ko ningshuis duidelijk wijzen op zijn verantwoordelijkheden in binnenen buitenland.’
De Emiraten zijn ook nauwe bondgenoten van SaudiArabië en spelen een belangrijke rol in de vuile oorlog die bezig is in Jemen (zie inzet).
In de aanloop naar zijn bezoek kaartte Franciscus de situatie in Jemen voorzichtig aan. De paus zei dat alle godsdiensten meer inspanningen moeten leveren om oorlogen en ongelijkheid de wereld uit te helpen. Hij verwees daarbij naar Jemen, Syrië, Irak en Libië. Maar of het regime daar echt wakker van heeft gelegen, is te betwijfelen.
Voorts blijven de arbeidsvoorwaarden van de meeste gastarbeiders in het land weinig benijdenswaardig en met de persvrijheid is het ook niet al te goed gesteld. Veelzeggend was het feit dat de zege van Qatar in de finale van de Asian Cup, gespeeld in de Emiraten, niet ter sprake kwam in de plaatselijke media. De Emiraten vormen de drijvende kracht achter het isolement van Qatar.
Van het pausbezoek werd natuurlijk wel uitvoerig verslag gedaan. De panArabische krant, Asharq alAwsat, die eigendom is van Saudi’s, publiceerde zelfs een opiniestuk waarin het bezoek van Franciscus en zijn boodschap van tolerantie geprezen werd. ‘De Arabische regio heeft lang toegestaan dat extremistische stemmen het religieuze discours kaapten. Het is tijd dat dit wordt rechtgezet.’
Franciscus was duidelijk onder de indruk van de ontvangst. Op de terugvlucht prees hij de ‘open en verwelkomende islam’ die hij had mogen ervaren.
Misbruikschandalen
Maar na de ‘veilige’ interreligieuze dialoog volgt meteen de minder fraaie realiteit in de kerk. Thuis wachten hem lastige weken. Van 21 tot 24 februari komen in Rome de voorzitters van de bisschoppenconferenties samen om de misbruikschandalen te bespreken. De bedoeling is dat de hoogste leiders maatregelen afspreken hoe de kerk zich beter kan wapenen tegen nieuwe schandalen.
Voor Franciscus staat veel op het spel. Bij veel gelovigen blijft het gevoel overheersen dat de paus nog altijd niet krachtdadig genoeg optreedt. In het pauselijke vliegtuig werd hem meteen het recente schandaal van misbruikte nonnen voor de voeten geworpen. Franciscus erkende voor het eerst dat het is gebeurd. ‘Ik weet dat priesters en ook bisschoppen dat hebben gedaan. En ik geloof dat het nog steeds wordt gedaan.’
Het Vaticaan werkt al lang aan het probleem, zei de paus. Sommige geloofsgemeenschappen van vrouwen werden ontbonden, een aantal geestelijken werd geschorst en weggestuurd. ‘Moeten we meer doen? Ja. Willen we meer doen? Ja.’
‘Ik weet dat priesters en ook bisschoppen nonnen hebben misbruikt. En ik geloof dat het
nog steeds gebeurt’
PAUS FRANCISCUS
Toch blijft de argwaan groot. Zeker in de Verenigde Staten blijft de wonde etteren. Vorige week nog raakte bekend dat de voorzitter van de Amerikaanse bisschoppen, kardinaal Daniel DiNardo, een priester ongestoord de mis liet opdragen op de dag dat zijn naam opdook op een lijst van priesters die geloofwaardig beschuldigd werden van misbruik. Kan DiNardo dan deelnemen aan de misbruiktop? Velen vragen het zich af.