Hoe instabiele politiek het Amazonewoud bedreigt
Het politieke landschap in Brazilië wordt almaar onstandvastiger. Dat is slecht nieuws voor de Brazilianen, én voor de klimaatverandering.
BRUSSEL I Het gaat niet goed met het Braziliaanse Amazonewoud. Het tempo waarin gekapt wordt, is de voorbije twee jaar opnieuw snel gestegen. In 2017 verdween bijna 8.000 vierkante kilometer woud (een kwart van België), in 2011 was dat ‘maar’ 6.400 km². In juni van dit jaar werd 1.170 km² gekapt, dat is het hoogste cijfer sinds 2007 en een verdubbeling tegenover juni 2017.
In vergelijking met de jaren negentig en begin jaren 2000 – toen jaarlijks tot 20.000 km² verdween – doet Brazilië het nog altijd redelijk, maar toch maken milieubewegingen zich steeds meer zorgen. Dat heeft alles te maken met de Braziliaanse politieke klasse. Politici die kordaat de kaart van het milieu trekken – de veroordeelde president Lula maakte er tien jaar geleden een prioriteit van – zijn almaar moeilijker te vinden. Meer zelfs, de invloed van politici die de belangen van de grootschalige agroindustrie verdedigen, de zogenaamde ‘ruralistas’, neemt hand over hand toe. Dat blijkt uit onderzoek van Amazon Watch, de ngo die de belangen verdedigt van de oorspronkelijke inwoners van het regenwoud. In het Lagerhuis zijn ze ondertussen met 228 (op 513).
De ruralistas – vaak komen ze uit families die in de landbouw actief zijn – vormen geen partij op zich, maar ze hebben invloed in bijna alle partijen. Dat Michel Temer nog altijd president is van Brazilië, heeft hij te danken aan de steun van de ruralistas. Zij hielden hem vorig jaar in het zadel toen het parlement moest stemmen over de opheffing van zijn onschendbaarheid.
Maar voor wat, hoort wat. De strikte wetten die president Lula introduceerde om de kap van het regenwoud aan banden te leggen, waren hen al jaren een doorn in het oog. Met de hulp van Temer wordt nu werk gemaakt van nieuwe wetten die de agroindustrie meer macht geven. De ruralistas verhogen stelselmatig de druk om beschermde gebieden opnieuw open te stellen voor mijn en landbouw, terwijl de budgetten van milieuagentschappen gehalveerd zijn, aldus Amazon Watch.
Indirect zijn ook Europese en Amerikaanse voedingsbedrijven mee verantwoordelijk, aldus het rapport, want zij financieren de bedrijven van ruralistas.
Ook Braziliaanse wetenschappers luiden al een tijdje de alarmbel. Zij zien een verband tussen de politieke instabiliteit waarin Brazilië sinds de val van Dilma Rousseff – de opvolger van Lula – is terechtgekomen en de toenemende kap van het regenwoud. Saulo RodriguesFilho van de universiteit van Brasilia voorspelde vorig jaar al dat 2018 en 2019 ‘erg gevaarlijke jaren voor het leefmilieu zouden worden’.
De politieke toekomst van het land oogt inderdaad bijzonder instabiel. De polarisatie is enorm. Volgende maand kiezen de Brazilianen een nieuwe president. De man die op dit moment de peilingen aanvoert, is Jair Bolsonaro, een extreemrechtse legerkapitein die niet alleen vrouwen, zwarten en homo’s uitscheldt, maar er ook radicale milieuideeën op na houdt. Zo wil hij Trump volgen en uit het klimaatakkoord van Parijs stappen. Als Bolsonaro verkozen wordt, zullen de kappers nog meer vrij spel krijgen. De impact daarvan voor de wereld is erg groot. Het Amazonewoud was de grootste long van de wereld. Het woud nam enorme hoeveelheden CO2 op, maar omdat er zoveel bomen worden verbrand, is het stilaan een uitstoter van broeikasgassen geworden, berekenden onderzoekers van de universiteit van Boston.
Bolsonaro werd vorige week neergestoken en kan voorlopig geen campagne meer voeren. Maar dat zal hem worst wezen. Sinds de moordpoging is zijn voorsprong in de peilingen alleen maar groter geworden. Veel Brazilianen hebben nog niet beslist voor wie ze zullen stemmen, maar plots is Bolsonaro een martelaar.
In diezelfde peilingen kachelt Marina Silva, de kandidaat van de groenen, fors achteruit. De kans dat de voormalige minister van Milieu de tweede ronde haalt, is klein.
Harde economische cijfers
Ook de arbeiderspartij van Lula zit met een ernstig probleem. Deze week besliste de partij dat Lula – die in de gevangenis zit, maar nog altijd erg populair is – definitief van de kieslijst wordt gehaald. Alle druk ligt nu op de schouders van zijn running mate Fernando Haddad. De voormalige burgemeester van Sao Paulo mist echter Lula’s charisma. Bovendien is ook hij deze week in verdenking gesteld in dezelfde grootschalige corruptiezaak die Rousseff en Lula de kop kostte.
Kortom, de politieke toekomst van Brazilië lijkt alleen maar instabieler te worden, waardoor de macht van de ruralistas nog zal toenemen. Zij kunnen bovendien met harde economische cijfers op tafel slaan. De landbouwindustrie is ondertussen goed voor 43 procent van de Braziliaanse export en dat aandeel blijft groeien.
Als Bolsonaro verkozen wordt, zullen de kappers van het Amazonewoud nog meer vrij spel krijgen