Johan Van Overtveldt en de multinationals

De minister met de fluwelen handschoen

Wolfgang Schäuble kijkt boos. Eigenlijk is dat zijn standaard gezichtsuitdrukking, maar dit keer drukt zijn hele lichaamstaal ergernis uit. ‘In Duitsland gaan we verder dan wat de Oeso wil om belastingconstructies aan te pakken. Ik heb nog nooit gemerkt dat dit onze concurrentiekracht aantast’, snauwt hij in de microfoon tijdens een bijeenkomst van de Europese ministers van Financiën.

Zijn ergernis is gericht tot zijn Belgische ambtgenoot Johan Van Overtveldt (NVA). Die heeft enkele minuten eerder laten weten dat hij de tekst die voorzitter Jeroen Dijsselbloem aan zijn collega’s heeft voorgelegd, niet kan aanvaarden omdat Europa verder wil gaan dan de Oeso. ‘Ik beschik daarvoor niet over een mandaat van mijn regering’, zegt Van Overtveldt onomwonden.

De discussie gaat over de omzetting van een Europese richtlijn om belastingontwijking tegen te gaan. België heeft het moeilijk met de voorziene introductiedatum voor één van de zes maatregelen. Verder gaan dan wat de Oeso wil, is geen goed idee, vindt Van Overtveldt. De concurrentiekracht zou eronder lijden. Uiteindelijk houdt Van Overtveldt de beslissing tegen. Hij krijgt een paar dagen om ruggespraak te plegen met de regering. Daarna wordt toch een einddatum aanvaard.

Deze episode speelde zich vorig jaar af, tijdens een bijeenkomst van Europese ministers van Fi nanciën. De beslissingen die toen genomen werden, zijn gedeelte lijk opgenomen in het Zomerakkoord van de regering. En wat opvalt, is dat zich een patroon af tekent. België doet wat het moet doen om belastingontwijking te gen te gaan, maar het gebeurt traag, schoorvoetend en zo mini malistisch mogelijk. Terwijl ande re landen zich profileren als voor vechters van meer fiscale recht vaardigheid, laat België zich ken nen als een land dat achterhoede gevechten voert, zo veel mogelijk uitzonderingen probeert te krij gen en telkens voor de minst ver gaande oplossing kiest.

Kaaimantaks voor bedrijven

Neem bijvoorbeeld de CFCre gels, een belangrijk onderdeel van de Europese antiontwijkings richtlijn. De letters staan voor Controlled Foreign Company: een dochterbedrijf in het buitenland. De nieuwe regels bepalen dat be drijven moeilijker via dergelijke dochters in belastingparadijzen kunnen ontsnappen aan de Belgi sche fiscus. Als het tarief in het be lastingparadijs minder dan de helft van het Belgische tarief be draagt, kan de daar geboekte winst toch volgens de Belgische regels worden belast. Een mooi in strument om belastingontwijking aan te pakken. Sommige fiscalis ten omschrijven het als een kaai mantaks voor bedrijven.

Landen kunnen de maatregel op twee manieren invoeren. Eén daarvan is er gekomen op vraag van GrootBrittannië, dat al zo’n regel heeft en die niet wil aanpas sen. Volgens dit model kan de Bel gische fiscus alleen een belasting opleggen als er aantoonbaar een kunstmatige constructie is op gezet. De landen op het continent kiezen grotendeels voor een ander model, zonder die voorwaarde. Ook de Oeso en de Europese Com missie hebben een voorkeur voor dat model. Maar Van Overtveldt maakte vorige week bekend dat België toch kiest voor het Britse systeem.

Een verkeerde keuze, meent Oxfam Solidariteit, die in het kader van het ‘Make Tax Fair’ini tiatief in verscheidene landen de invoering van de richtlijn in de ga ten houdt. Oxfam vindt dat het ‘continentale’ model ambitieuzer is, omdat het ook belastingver schuivingen vanuit ontwikke lingslanden kan tegengaan. Het model waarvoor België heeft ge kozen, is zwakker, omdat het wei nig toevoegt aan de bestaande re gels, meent belastingspecialiste Maaike Vanmeerhaeghe van Oxfam. ‘De keuze voor het andere model was alweer een prikkel minder geweest om ontwijkings constructies op te zetten. Heel jammer dat dit niet gebeurt.’

Fiscalist DenisEmmanuel Phi lippe van het advocatenkantoor Bloom Law bevestigt dat de keuze van Van Overtveldt voordeliger is voor de belastingplichtigen. ‘Dat is gewoon zo, daarover moeten we niet rond de pot draaien. Volgens mij is de reden tamelijk eenvou dig: België aantrekkelijk houden voor buitenlandse investeerders. De lobby’s van de multinationals hebben waarschijnlijk goed hun werk gedaan. Als België voor de harde aanpak had gekozen, be stond de kans dat veel holdings uit België zouden zijn wegge vlucht. Waarschijnlijk naar Luxemburg, want het ziet ernaar uit dat dat land ook voor de lichte versie kiest.’

Van Overtveldt verdedigt de gemaakte keuze. ‘Deze benadering is accurater om profit shifting tegen te gaan en het risico op dubbele belasting is beperkter dan bij de andere aanpak’. Ook haalt de minister inderdaad aan dat de CFCregels ‘nadelig kunnen zijn voor België als investeringsland, en dat daarom voorzichtig moet worden omgesprongen met de invoering ervan’.

Ontsnappingsroute

Niet alleen Oxfam betreurt de weinig ambitieuze manier waarop België belastingontwijking aanpakt. Ook Kamerlid Peter Vanvelthoven (SP.A) is teleurgesteld. Hij heeft minister Van Overtveldt al herhaaldelijk ondervraagd over de omzetting van de Europese richtlijn. Bijvoorbeeld over de introductiedatum van 2020 voor de meeste maatregelen. Die is in strijd met de richtlijn zelf, die 1 januari 2019 als laatst mogelijke ingangsdatum voorziet. ‘Een Europese richtlijn een jaar later invoeren dan is voorzien, dat is ongezien’, zegt Vanvelthoven.

Voor één onderdeel van de richtlijn, de beperking van de renteaftrek, probeert Van Overtveldt gebruik te maken van een ontsnappingsroute. Als België kan bewijzen dat het al regels heeft die even streng zijn als de richtlijn, kan het uitstel krijgen. Van Overtveldt heeft een brief in die zin verzonden aan de Europese Commissie. Maar het dubbelzinnige is, zegt Vanvelthoven, dat de regering wel rekent op aanzienlijke meeropbrengsten uit de nieuwe maatregelen: de invoering van de richtlijn moet op kruissnelheid 1,2 miljard euro opbrengen. Hoe kan dat, als sommige maatregelen niet strenger zijn dan de bestaande regels?

Ook fiscalist Philippe heeft vra

gen over de opbrengsten waarop de regering hoopt. De geplande opbrengst van de CFCregels lijkt moeilijk verenigbaar met de keuze voor de zwakke variant. ‘In die versie mag de fiscus slechts inkomsten die voortkomen uit kunstmatige constructies belasten. Het is niet evident om daarvoor het bewijs te leveren. Ik zie niet in hoe de nieuwe maatregelen in die omstandigheden zoveel kunnen opleveren.’

Belgische getreuzel

‘Het past allemaal in het patroon van voortdurend op de rem gaan staan en alle internationale besluiten op de meest minimale manier goed te keuren’, zegt Vanvelthoven. Hij vermoedt dat de regering tegemoet wil komen aan de verzuchtingen van grote multinationals, die beweren dat België en de hele EU zich uit de markt prijzen als de richtlijn wordt ingevoerd. Dat heeft Van Overtveldt trouwens al met zoveel woorden bevestigd toen hij na het incident met Schäuble in de Kamer aan de tand werd gevoeld. ‘Indien wij verplichtingen opleggen die verdergaan dan wat internationaal was afgesproken, lopen wij een serieus risico op een verzwakking van onze concurrentiepositie’, zei de minister bij die gelegenheid.

Opmerkelijk is dat de uitleg van Van Overtveldt bijna woordelijk overeenkomt met een position

paper over de kwestie die een paar maanden eerder werd gepubliceerd door AmCham Belgium. Dat is een lobbyorganisatie van vooral Amerikaanse ondernemingen die actief zijn in België. AmCham zei Van Overtveldts positie te steunen.

Het aantal incidentjes over het Belgische getreuzel bij de aanpak van belastingontwijking is intussen indrukwekkend. Afgelopen zomer nog

gaf Europees commissaris Pierre Moscovici Van Overtveldt tijdens een persbriefing een veeg uit de pan. ‘De overheidsfinanciën besturen, betekent ook strijd voeren tegen fiscale fraude’, zei Moscovici over de Belgische bezwaren tegen een wet die belastingconsulenten verplicht om ontwijkingsconstructies bij de fiscus te melden.

Een maand voordien had de minister nog de krantenkoppen gehaald met de beslissing om het fiscale achterpoortje van de zogenaamde commissieagenten niet te sluiten (DS 19 juni). Dit in tegenstelling tot wat hij eerder had beloofd. ‘Mijn vermoeden is dat de lobby van multinationals hier goed werk heeft geleverd’, zei fiscalist Luc De Broe van de KU Leuven daarover in deze krant.

‘Zijn beleid past in het patroon van voortdurend op de rem gaan staan en alle internationale besluiten op de meest minimale manier goed te keuren’ PETER VANVELTHOVEN Kamerlid SP.A

Van Overtveldts uitleg komt bijna woordelijk overeen met een tekst van AmCham Belgium, een lobbyorganisatie van vooral Amerikaanse ondernemingen die actief zijn in België