Si ta shohim situatën e Shqipërisë në procesin e Integrimit
Aspiratat e Shqipërisë për të qenë pjesë e Bashkimit Europian kanë nisur që në fillim të viteve 90', nga ku direkt pas regjimit komunist, vendit i duhej një mbështetje për të dalë nga vështirësitë e mëdha ekonomike dhe politike. Duhet theksuar se sfida më e madhe në rrugën e integrimit të Shqipërisë, është zbatimi i Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit, e cila hyri në fuqi me 1 prill 2009. Sipas kushteve të kësaj Marrëveshjeje, Shqipëria duhet të zbatojë në praktikë një seri të tërë parimesh dhe kriteresh.
Me vendimin e Këshillit Europian të qershorit 2014, që i dha Shqipërisë statusin kandidat, si vlerësim për reformat e ndërmarra.
Pika më e rëndësishme e kthesës që mori procesi i integrimit të vendit në BE, ishte Dialogu i Nivelit të Lartë me Shqipërinë në 2013, i cili vendosi pesë prioritete, të cilat janë kushti kryesor për hapjen e negociatave me Bashkimin Europian. Duhet që Shqipëria të bëjë përpjekje serioze dhe të prekshme në kuadrin e pesë prioriteteve ( detyrime qeveritare dhe institucionale):- Reforma në administratën publike; - reforma në gjyqësor; - lufta kundër korrupsionit përmes funksionimit të ligjit; - lufta kundër krimit të organizuar dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut. Për këtë, Shqipëria ka miratuar udhërrëfyesin për pesë prioritetet, i cili ka si funksion lehtësimin e punës nga institucionet dhe gjithashtu, për matjen empirike të shkallës së realizueshmërisë së tyre.
Në vijim të plotësimit të pesë prioriteteve, MSA- ja përcakton si kushtin më themelor për integrimin, përafrimin e legjislacionit të brendshëm me atë të Bashkimit: proces ky që duhet të përfundohet në dy faza 5- vjeçare, brenda vitit 2019 dhe monitorohet periodikisht përmes Planit Kombëtarë për Integrimin Europian ( PKIE). Përafrimi dhe zbatimi i legjislacionit do të rrisë zhvillimin ekonomik dhe tregtinë me Bashkimin Europian, do të përmirësojë mirëqenien dhe kushtet e jetesës së qytetarëve shqiptarë, duke u kurorëzuar në fund me asociimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian.
Referuar këtyre kushteve dhe sfidave, me të cilat përballet vendi ynë për të bërë të mundur arritjen e hapjes së negociatave dhe aspirimin për të qenë vend anëtar me të drejta të plota i BE- së, janë disa qasje prioritare për vijimin me sukses të procesit të integrimit, bazuar kjo në detyrimet që duhen kryer në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit:
Qasja institucionale dhe reformuese e integrimit, kjo është pika kyçe për ecurinë e procesit të integrimit të Shqipërisë. Nga Plani Kombëtar për Integrimin Europian, kapitujt mbi drejtësinë, gjykatat dhe liritë njerëzore janë të panegociueshme, sepse në to përcaktohen standardet demokratike që duhet të ketë Shqipëria. Duhet domo sdoshmërisht të nisë zbatimi praktik i reformimit të sistemit gjyqësor, në bazë të të cilit janë nisur edhe disa rekomandime apo masa nga organet e ekspertizës së Bashkimit Europian. Funksionimi i sistemit të drejtësisë bën të mundur funksionimin e ligjit dhe hapin më të madh për luftën ndaj korrupsionit.
Përafrimi i legjislacionit nuk nënkupton vetëm zbatimin e drejtpërdrejtë të direktivave dhe rregulloreve të acquis communautaire të BE- së, por përafrimi është sinkronizimi i parimeve ligjore me ato të BE- së.
Në këtë kuadër, për një ecuri sa me efektive të procesit, duhet që të ketë një monitorim dhe adresim të vazhdueshëm të problematikave, nga instancat e integrimit, të ecurisë së përafrimit të legjislacionit dhe kjo jo vetëm në kuadër të raportimeve për Planin Kombëtarë të Integrimit Europian, por angazhimi të jetë detajuar në zgjidhjen e ngërçeve institucionale dhe në komunikimin ndërinstitucional. Reformimit të administratës publike, e cila po ashtu është një kriter i panegociueshëm për integrimin, pritet të jetë elementi kryesorë në favor të efektivitetit institucional, politikëbërës dhe ligjvënës, profesionalizmit dhe transparencës në administratën publike. Kjo, përmes fuqizimit të Departamentit të Administratës Publike.
- Asistenca Financiare dhe teknike e BEsë. Bashkimi Europian ofron mundësi për asistencë financiare dhe teknike për ngritjen e kapaciteteve adekuate shtetërore për aplikimin e politikave të caktuara apo projekteve. Shumë i nevojshëm është krijimi i kapaciteteve institucionale në kuadër të implementimit të projekteve ( IPA) si faza më e vështirë e tij. Duhet vënë një theks më i madh kundrejt Programeve të Bashkëpunimit Ndërkufitar për përthithjen e fondeve të BEsë për projektet e suksesshme vendase.
Qasja kulturore dhe emancipuese e integrimit, lidhet me influencën në kulturën e përgjithshme të ideve dhe parimeve europiane nga ku theksi kryesor vihet mbi ndërgjegjen qytetare europiane dhe krijimin e qytetarit europian. Kjo qasje është pa dyshim e panegociueshme, paçka se mbetet parimore. Emancipimi përmes mbrojtjes së të drejtave të grave, barazisë gjinore, të drejtave të minoriteteve apo target- grupeve, jo vetëm përmes kuadrit rregullator dhe ligjor apo hartimit të strategjive, por edhe përmes politikave edukuese dhe sociale; Përçimit i informacionit te qytetarët mbi idenë dhe vlerat e bashkimit europian. Politikat dhe sensibilizimi mbi, anti-korrupsionin, mosdis-kriminimin, respektimin e ligjit etj; Lufta e hapur ndaj çdo lloj shfaqjeje të dhunës fizike dhe psikologjike në shoqëri;
- Funksionimi i Shoqërisë civile, e cila mbron në mënyrë të pavarur të drejtat qytetare dhe theksimi i komunikimit publik për çdo vendim të marrë nga qeveria me grupet e interesit, bizneset, shoqërinë civile etj.
Ambiguitetet që hasim në tërë procesin e integrimit europian të Shqipërisë duhet të marrin një zgjidhje efektive dhe praktike.
I gjithë procesi përbën një sistem ku për arritjen e hapjes së negociatave, duhet patjetër që ky sistem të funksionojë, përmes harmonizimit të politikave, reformave transparente dhe bashkëpunimit ndërqeveritar. Pas hapjes së negociatave do bëhet e mundur arritja e plotë të harmonizimit të legjislacionit dhe rrjedhimisht, zhvillimi i mëtejshëm në vend.
* Eksperte për Integrimin Europian. Lektore e Shkencave Politike në Universitetin e Tiranës