Për një pasuri kombëtare në gjumë
që i ka dhënë natyra - këtë kush nuk e ka thënë. Pse jemi të fundit në Europë, pse ky vend nuk zhvillohet si vendet e tjera, pse Shqipëria nuk e mban dot gjithë popullin e vet, por rreth gjysma e banorëve janë gjithnjë në eksod, gjithnjë në kërkim të një vendi tjetër ku mund të punojnë e jetojnë? Edhe këto pyetje kush nuk i ka bërë. Përgjigjet që jepen janë një potpuri, por më bazikja prej tyre ka të bëjë me indiferencën, paaftësinë apo spontanitetin e qeverive për të shfrytëzuar në kushtet e lirisë dhe hapjes resurset natyrore të vendit.
Këto mendime janë të njohura e të shtjelluara në planin teorik e nganjëherë edhe praktik nga politikanë dhe politologë të ndryshëm. Përmendja e tyre tingëllon rëndom si një shaka e zgjatur e tranzicionit tonë ku studimet dhe strategjitë, edhe kur shfaqet në horizont ndonjë gjë me vlerë, zhurmohen e eklipsohen nga rutina, përditshmëria, dritëshkurtësia.
Por mendimet në fjalë për resurset kombëtare më kaluan në mendje si një shkundje e re pasi mora në dorë studimin më të fundit të inxhinier Xhevahir Ngjeqarit me titull “Mesdheu – Adriatiku: Projektimi i porteve tregtare, turistike, të peshkimit dhe realizmi i tyre në bregdetin shqiptar”.
Ky është një studim i gjerë, fryt i një pune shumëvjeçare të jashtëzakonshme të një vetmitari dhe atdhetari në zhdukje, që ia ka kushtuar jetën një pasioni proverbial për identifikimin dhe vitalizmin e resurseve kombëtare, në rastin konkret të detit apo deteve të Shqipërisë, Adriatikut dhe Jonit. Janë dete që në pjesën tonë shqiptare lundrohen dhe peshkohen shumë pak, dremisin në një letargji të vazhdueshme, duke bërë që vendi të vazhdojë të injorojë një burim shumë të madh zhvillimi dhe mirëqenieje për njerëzit. E gjithë kjo për arsye se, siç e cekëm më lart, qeveritë sapo instalohen, humbasin vështrimin afatgjatë, tërhiqen në rutinën e punëve të ditës, në shijen e korrupsionit, në zakonin e konflikteve me opozitën e të tjerë, e të tjerë.
Studimi i Ngjeqarit është shumë më tepër se një kujtesë për detin si një resurs i madh, i pashfrytëzuar. Është guidë, është enciklopedi, është një shtjellim mjaft tërheqës edhe për kureshtjen e zakonshme se çfarë përfaqësojnë detet e Adriatikut dhe Mesdheut, cilat janë bilancet hidrike dhe marrëdhëniet midis tyre dhe Atlantikut, cilat janë arsyet e pastërtisë së ujërave të dy deteve e të tjerë. Libri jep njohuri për konceptin e bregut, për erozionin, mbrojtjen bregdetare dhe përfitimin e terreneve nga deti, për formimin e ultësirave, deltave të lumenjve, gjireve dhe la- gunave. Autori shtyhet më tutje tek kalkulon vlerat ekonomike të pozicionit gjeografik të vendit.
Autori vëren me keqardhjeje, por plot shpresë për të ardhmen, se marrëdhëniet shqiptare me pasurinë e madhe detare mbeten modeste. Megjithëse Shqipëria në det arrin në 40- 45 për qind të Shqipërisë tokësore. Në libër jepen të dhëna shumë interesante për kapacitetet që ofrojnë dy detet tona për transportin detar, turizmin dhe peshkimin. Mungesa e një porti të madh tregtar e ka privuar vendin tonë nga shfrytëzimi i pozicionit gjeografik nëpërmjet tranzitimit të mallrave me shumicë lindje- perëndim dhe perëndimlindje në distancat më të shkurtra që ofron vendi ynë. Po ashtu edhe mungesa e një strategjie konkrete dhe të zbatueshme për industrinë e peshkimit e ka privuar vendin nga të ardhurat, benefitet dhe vendet e punës që do të krijonte kjo industri.
Në këtë studim, shpjegohen në mënyrë sa shkencore, aq edhe të komunikueshme për njerëzit e interesuar se çfarë janë portet, cilat janë strukturat kryesore portuale, si kompozohen e projektohen nga ana grafike dhe konstruktive. Në ndihmë të zhvillimit të bregdetit dhe ndërtimeve detare jepen dhe informacione mbi zhvillimin turistik bregdetar të Adriatikut italian, slloven, kroat, malazez.
Në librin e tij Ngjeqari ka parashtruar në bazë të studimeve komplekse të fushës sa porte tregtare, turistike dhe peshkimi mund të ndërtohen në bregdetin e Shqipërisë. Me një sërë të dhënash, autori i ka hyrë analizës për kapacitetet dhe skemat e ndjekura në ndërtimet portuale në gjirin dhe portin e Durrësit, Vlorës, Shëngjinit dhe ishullin e Sazanit. Ai konkludon se këto skema janë të gabuara, të destinuara të dështojnë. Ai ka parashtuar ndërkaq rekomandime konkrete se ku mund të investohet.
Përveç vlerave njohëse, ky studim ka edhe vlerën e një programi për zhvillimin e detit, të Adriatikut dhe Jonit shqiptar, që përfaqësojnë një nga pasuritë më të mëdha natyrore të pashfrytëzuara, më mikpritëse, më miqësore, më humane, më të begata dhe më rentabël për të gjithë të ardhmen e ekonomisë shqiptare.
Përveç vlerave njohëse, ky studim ka edhe vlerën e një programi për zhvillimin e detit, të Adriatikut dhe Jonit shqiptar, që përfaqësojnë një nga pasuritë më të mëdha natyrore të pashfrytëzuara, më mikpritëse, më miqësore, më humane, më të begata dhe më rentabël për të gjithë të ardhmen e ekonomisë shqiptare