Kongresi i Lushnjes

këto rreshta janë perifrazuar nga parathënia e librit “Eqrem bej Vlora Ditar ( Nga Berati në Tomorr dhe kthim). Një variant tjetër i treguar për historinë e flamurit është, se flamurin e kishin dhuruar shqiptarët e Amerikës për Marigo Pozion në Korfuz, e cila më pas e stilizoi dhe ua dha grave vlonjate për ta shumëfishuar, apo flamurin e pruri me vete Spiridon T. Ilo nga Bukureshti. Ndonëse në kujtimet e një Nënkonsulli austro- hungarez, i quajtutur Kraus, i shkruan ministrit të jashtëm baronit Fon Erental në Vjenë…” më 3 shtator të vitit 1908 me rastin e zgjedhjes në parlamentin osman të Ismail Qemalit, i cili sapo zbriti në Skelë, e cila ishte stolisur me ngjyrat e flamurit kuq e zi….” I shkruajmë këto fakte si dhe faktet që do të përshkruajmë më poshtë për të treguar, se pas çdo aktiviteti dhe prapaskene poltike për të ardhur tek “Kongresi i Lushnjës”, qëndronin patriotët shqiptarë, qëndronte shpirti i një populli, që kish derdhur gjak në mbrojtje të tokave shqiptare. Së pari hapja e së parës mbledhje të “Këshillit Kombëtar” SENAT më datë 27 “III” 1920 ndër të tjera falenderon ndërmjetësinë njerëzore dhe drejtësinë e lartë të Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës zotit Willson. “… Jemi të sigurtë që kombi i madh i Amerikës që ka shpallë parimet e njerëzimit e të Drejtësisë ka me qenë një mbrojtëse e të drejtave tona kombëtare. Përpara gjithë botës së qytetëruar Shqipërija paraqitet me një lutje “Drejtësi kërkojmë dhe e drejta të na jepet”…”.

SHQIPTARËT E AMERIKËS

Faktori i shqiptarëve të Amerikës fill mbas krijimit të Federatës “Vatra” kish arritur të dëgjohej në kancelaritë e perëndimit. Faik Konica me Fan Nolin po dëshmonin një çështje shqiptare që duhej zgjidhur me drejtësi. Gazeta “Dielli” përkrahte kryengritjet antiosmane të viteve 1908, 19111912, si një bashkim i shqiptarëve pa dallim fetar dhe organizuan një çetë vullnetarësh, të cilët kishin veshur uniformën kuq e zi në kapelën e të cilëve ishte motoja “Liri ose vdekje” dhe u shfaqën në ditën e shpalljes së panvarësisë në Vlorë. Për çështjen shqiptare u mblodhën nga “Federata Panshqiptare Vatra” 150000 dollarë në shqërbim të delegacionit shqiptar që do të kryente takime në kancelaritë e Evropës. Poezia e Fan Nolit “Jepni për Nënën”, i mbushi zemrat me atdhedashuri të emigrantëve shqiptarë të cilëve nga 40 mijë dollarë që iu kërkua ata e dhjetëfishuan shumën. Faik Konica së bashku me Nolin kërkonin që në krye të fronit shqiptar të zgjidhej një përfaqësues nga familjet e perëndimit dhe e mirëpritën me entuziazëm ardhjen e “Princ Vidit”. Ideali i tyre ishte një Shqipëri evropiane si Norvegjia, Danimarka, Hollanda e Belgjika. Në një letër që F. Konica i shkruante albanologut anglez Aubrey Hebert, ai thekson se paqja dhe sigurija në Shqipëri mund të vendoset nëpërmjet një dinastie oksidentale. Në vitin 1913 Faik Konica dhe Fan Noli erdhën në Evropë për të ndjekur nga afër punimet e Konferencës së Ambasadorëve në Londër. Pasi sensibilizuan opinionin evropian për çështjen shqiptare në Londër e Vjenë, ata morën pjesë në kongresin e Triestes. Fan Noli, i cili e mori fjalën i pari në këtë kongres, theksoi se Kosova në veri dhe Janina në jug duhet të përfshiheshin në shtetin shqiptar. Në gazetën “Dielli” ngjarjet e vitit të mbrapshtë 1914 mbas largimit të Princ Vidit u përshkruan me nota tronditëse dhe shtrohej pyetja në formë apeli: -” Ku janë shqiptarët që kanë detyrë me dekë për Shqipërinë? Ku janë shqiptarët vezirë të mëdhenj, që shpëtuan njëqind herë Turqinë?” Intelektualët e Komunitetit Shqiptar të Amerikës si Faik Konica, Fan Noli, Kostë Çekrezi,

Në mars të vitit 1920 Imzot Bumçi dhe Mihal Turtulli, me cilësinë e anëtarëve të Këshillit të Lartë të zgjedhur nga Kongresi i Lushnjës, shkuan në Londër për të tërhequr përkrahjen e Mbretërisë së Bashkuar për çështjen shqiptare. Në Londër përveç Hebertit ( kryetar i shoqatës së miqësisë Britani- Shqipëri) dhe Misis Durhamit ( e deklaruar mikeshë e shqiptarëve), delegacioni u takua edhe me Fili Kerr ( sekretar i ministrit jashtëm anglez) dhe Leeper ( ekspert për çështjet ballkanike pranë delegacionit anglez në Paris), etj

Kristo Dako, Kolë Tromara ishin të bindur, se asnjë lëvizje e kombeve të vogla nuk mund të kurorëzohej me sukses, në qoftë se ajo nuk gjente mbështetjen e ndonjë fuqie të madhe evropiane ose botërore. Sipas tyre, ishte pikërisht mungesa e kësaj mbështetjeje, e cila solli edhe dramën e përgjysmimit të trojeve kombëtare në verën e vitit 1913. Betejat e reja në fushën diplomatike u bënë pjesë e rëndësishme të strategjisë së re të veprimit politik të Federatës “Vatra” në shërbim të çështjes shqiptare. Mehmet Konica caktohet më 1916 si përfaqësues i Federatës pranë vendeve evropiane. Ndërkohë, në